Dubbele Boterham met Kaas 29
Nee, niet die elfde september, die andere, die dit jaar zijn vijftigste verjaardag viert.
Kort voor de staatsgreep had de Chileense president Allende Pinochet als minister van “defensie” in zijn kabinet opgenomen. Of Pinochet de staatsgreep had uitgevoerd als hij niet in het kabinet had gezeten kunnen we niet weten, de geschiedenis loopt nu eenmaal zoals zij loopt.
Het was het einde van een kleine drie jaar opbouwen van socialisme in Chili, met hoge tegenwerking vanuit Washington maar ook binnenlands. Ik vermeld dat het de afdeling Amsterdam van de Federatie van Vrije Socialisten was die actie begon tegen de dreiging een schip met Chileens koper in beslag te nemen zodra het een Europese haven bereikte – actie die uitliep op de oprichting van het Chili Comité dat verder niet of nauwelijks inbreng had van anarchistische zijde. Het hoefde tenslotte ook niet.
We weten dat de staatsgreep een oefening in neoliberalisme was, Chili op weg naar socialisme werd een ultrakapitalistische proeftuin. En neoliberalisme en fascisme zijn goede vrienden. Stadions die tot concentratiekamp werden 'omgefunctioneerd'. Kampen in de woestijn. Kinderdiefstal van “linkse” ouders. Ongewenste personen die vanuit een helikopter in zee werden gegooid. De nacht viel over Chili, en het is een klein wonder dat er toch een einde aan het regime is gekomen, ook al blijft de grondwet, die het militaire regime heeft ingesteld, voortbestaan.
Pas later drong de laatste toespraak van Allende, gehouden terwijl het presidentieel paleis gebombardeerd werd, tot de buitenwereld door. Dramatische woorden die afsluiten met een geloofsverklaring in de arbeidersklasse, die hoe dan ook het laatste woord zal hebben.
En schoten, met de microfoon open.
Allende heeft het er niet op aan laten komen in de klauwen van de fascisten terecht te komen, maar maakte een einde aan zijn leven. We geloofden indertijd niet zomaar het verhaal dat hij zelfmoord had gepleegd. En aan dat begrip zelfmoord kan men hoe dan ook de overweging verbinden dat hij het leger had moeten inbinden – als dat gelukt was. Het leger dat de democratie had moeten beschermen.
“De parlementaire weg naar het socialisme eindigt op een met bloed besmeurde sofa”. De leuze was te lang voor een spandoek maar wat was hij juist! (De twijfel over die sofa had inmiddels toegeslagen). We hebben een andere tekst gebruikt – “loopt dood” als ik het me goed herinner, en ja, dat klopt ook maar is minder plastisch als men die elfde september in ogenschouw neemt.
We, dat waren voor het eerst alle groepen die in het pand van koffiebar Roodmerk participeerden. Vijftig jaar geleden verkondigde men nog niet dat de herfst op 1 september begon, het was mooi laatzomerweer. En de demonstratie van de op de elfde aansluitende zaterdag 15 september was een toonbeeld van linkse eenheid zoals men die maar zelden aantreft. De staatsgreep was tenslotte een aanval tegen links in de breedste zin.
En nu kijk ik terug vooral op die demonstratie en de voorbereiding er van, in het licht van de vorige aflevering van deze rubriek. Het was een zware slag, zeker, maar we liepen daar niet te treuren, wat achteraf toch merkwaardig mag heten. De laatste woorden van Allende, die we nog niet kenden, waren tenslotte ook onze geloofsverklaring. ¡Venceremos!, we zullen winnen, zoals het lied op de tekst van Victor Jara – kort na de staatsgreep doodgemarteld in het concentratiekamp – het wil:
En dat gevoel dat de toekomst aan “ons” was, was ik de enige die dat hoe dan ook wel dacht, ondanks deze harde rechtse slag? Elf september is nog jarenlang het startsignaal voor een nieuw actieseizoen geweest, met brede linkse deelname.
En plotseling was het voorbij, nog voor het einde van het decennium.
Het zou interessant, zoniet belangrijk, zijn te onderzoeken hoe het kwam dat het demonstratief herdenken is weggevallen. Wegvallen van het geloof dat dit maar tijdelijk was, dat “links” de toekomst had (en binnen dat links het anarchisme, maar dat viel buiten de orde van de demonstraties)?
In 1978, het laatste jaar waarvan ik mij herinner dat er een demonstratie van belang was, zaten we in de finale in een politiestaat. En op de eretribune zaten Wiegel en Van Agt, zoals Neerlands Hoop zong – over Chili’s buurland Argentinië. Ontmoedigender kon het eigenlijk niet. En die finale werd nog verloren ook.
– Afbeelding: De Biblioteca del Congreso Nacional, CC BY 3.0 cl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=16325488
- Eerder verschenen bij Libertaire Orde
Geen opmerkingen:
Een reactie posten