De verwarde staat van een staat van waanzin. Deel 2: de allerindividueelste normaliteit

Sinds 1 januari is de Wet Verplichte Geestelijke Gezondheidszorg van kracht in Nederland.

Voor wie geldt de Wvggz?

De Wvggz geldt voor mensen bij wie een psychische stoornis leidt tot gedrag dat ernstig nadeel (gevaar) veroorzaakt voor henzelf of voor anderen. In de wet heten zij: 'betrokkene'. We gebruiken hier ‘patiënt’ om verwarring met direct-betrokkenen (zoals naasten) te voorkomen.

Als er geen vrijwillige zorg mogelijk is om dat ernstig nadeel weg te nemen, kan de rechter hen verplichte zorg opleggen.

De rechter alleen? Dat klinkt naar een procedure die nog wel wat tijd in beslag kan nemen. Daar hebben onze wetgevers in hun Grote Wijsheid iets op gevonden:

De Wvggz kent twee procedures om te komen tot verplichte zorg:

1. Een zorgmachtiging via de rechter
2. Een crisismaatregel via de burgemeester (bij spoed)

Bron

Dat maakt het opsluiten in een isoleercel aanzienlijk makkelijker. Voor burgemeester kan men ook "wethouder" lezen, die moet advies krijgen van een psychiater. Dat is blijkbaar niet zo moeilijk te regelen. Vreemd als je bedenkt hoeveel moeite Charlotte Bouwman heeft moeten doen om psychiatrische hulp te krijgen om haar zelfmoordplannen van de kaart te krijgen (zij nam plaats voor de ingang van het ministerie van VWS om op de nood van de wachtlijsten te wijzen; ze is er nog hoor, en ze heeft inmiddels hulp, heb ik begrepen).

In 2018, toen voor de tweede keer binnen tien jaar iets dergelijks op de agenda stond, waren de geesten in de volksvertegenwoordiging voldoende gemasseerd om dit aangenomen te krijgen. De angst voor de Verwarde Mens zit er volop in. Ze gaan het dak op, mijnheer en gooien dan met stenen. Ze trekken messen. Ik bedoel maar, ze doen het niet, maar weet jij wanneer ze het wel gaan doen?

De Verwarde Mens is degene die Niet Normaal doet. Als je Niet Normaal doet heb je een Psychische Aandoening. Je loopt in de gaten en bent dus op je hoede voor onraad op straat en wie op zijn of haar hoede is loopt vanzelf in de gaten: waarom ben je dat?
Daar staan mannetjes in uniform. Staan ze daar voor mij, heeft iemand gebeld? Je loopt harder en een van de mannetjes loopt ook harder achter je aan.
Ik ga het hele treurige verhaal van Karlijn Roex die een park uitvlucht, de tram in, een taxi in om tenslotte toch nog thuis overvallen te worden niet navertellen. En eigenlijk is de bespreking al uitbesteed.

*Het eerste dat mijn moeder deed als er een nieuw telefoonboek binnen was, was in grote letters en cijfers de naam van een mevrouw van het Medisch Opvoedkundig Bureau op de buitenkant schrijven. Dan hoefde ze niet te zoeken als ik weer eens onhoudbaar was. Dat was ik al gauw, merkte ik. Geen vies vliesje op je thee willen bewees dat ik gek was. Dat je daar iets aan kon doen had ik uit Wierings Weekblad, verkondigde ze, en je bent toch ook niet normaal als je daar iets van gelooft (ik weet zeker dat het niet uit WW kwam dat je het water moest doorkoken, maar waarvandaan weet ik ook niet meer).

Ik denk niet dat ik ga opsommen wat er allemaal bewees dat ik gek was. Het was op de middelbare school een effectief middel om vriendschappen tegen te gaan, want wie per ongeluk langskwam kreeg te horen hoe gek ik was, ook al was diegene dat in de klas niet opgevallen. "Ik maak je wel bekend".

Het was vele jaren later dat een psychotherapeut tegen mij zei: "Neem me niet kwalijk, het is tenslotte je moeder, maar ik moet zeggen: ze is knots. En jij moet wel heel sterk zijn dat je daar ongeschonden uit gekomen bent. Jij bent beslist niet gek."

Vrijspraak. De enorme huilbui die ik die avond had - was het opluchting, bevrijding?
Echt schichtig over straat lopen deed ik overigens allang niet meer.
Ik weet niet of ik mij kan vereenzelvigen met een Verward Persoon, want ik ben nooit al dan niet dwangmatig opgenomen geweest, die naam op het telefoonboek ten spijt.
Een buurjongen, aan wiens moeder (ook al een Afwezige Vader) de mijne zich misschien spiegelde, was minder fortuinlijk en heeft in een inrichting een einde aan een treurig leven gemaakt.

*Mensen met diabetes type 1 kregen vanwege de behandelende geneeskundige een kaartje waarop stond "Ik heb suikerziekte". Zo noemde je de ziekte, of conditie, toen nog. Het kaartje maakte duidelijk dat als de ik die het droeg zich verward gedroeg het toedienen van een klontje of twee suiker zou helpen. Die kaartjes zijn er niet meer, maar hoeveel zich Raar - Niet Normaal - gedragende mensen op straat hebben misschien hypoglycaemie?
Dat soort kaartjes is er niet meer.

*Stinknormal is het Duits voor wat in het Nederlands doodnormaal heet. Roex haalt het aan namens Hannah Arendt en het dient gezegd dat in het Duits de walm die opstijgt van normaliteit toch beter wordt uitgedrukt dan in het Nederlands. Eichmann was stinknormaal. Robert Kurz noemt Bill Gates stinknormaal. Eigenlijk hoef je met deze twee voorbeelden bij de hand al niet meer te betogen dat wat niet-normaliteit, verwardheid, geen kwaad kan en juist wel wenselijk genoemd kan worden. Het is toch merkwaardig dat dit opnieuw betoogd moet worden, het illustreert in ieder geval de neoliberale ideologische hegemonie.
"Laten we meer wanorde in de orde aanbrengen". Het is hoog tijd!

- Karlijn Roex, In verwarde staat - kritiek op een politiek van normaliteit. [S.l.]*): Lontano, 2019. 304p. €24,90

*) Uitgeverijen zonder "locus", het kan best meer voorkomen in deze tijden van wereldwijd web en overleg via dit web (al moet een beetje bedrijf wel een statutaire woonplaats hebben; maar in het impressum wordt die niet vermeld)

- Of ik nog de moed opbreng mijn eigen verhaal hier verder te vertellen, met zijpaadjes naar anderen in mijn leven, ik weet het niet.

De verwarde staat van een staat van waanzin. Deel 1: nachtmerries

In verwarde staat van Karlijn Roex roept bij mij als door mijzelf beoogd bespreker van alles op wat misschien niet in het bezinksel van het verleden had hoeven blijven liggen. De aanleiding dat ik het boek heb aangeschaft en gelezen de afgelopen dagen was een twiet van de schrijfster die ik niet mag aanhalen voor mijn gevoel, omdat zij die zelf na enkele uren weer verwijderd had. Maar de aandacht was er, en hoe dan ook vind ik dat de weinige kritische-theoretici van dit land gekoesterd moeten worden.

Maar wat is er misgegaan na de radicale anti-psychiatrie van de jaren zestig en zeventig? In Italië was zij de aansporing psychiatrische inrichtingen open te stellen of af te schaffen, zijn wij niet allemaal een beetje gek tenslotte? Het kwam tenslotte ook goed uit dat het tevens een flinke bezuiniging inhield.
Het tij is gekeerd. "Gek" is een taboewoord, validistisch. Het is fijn jezelf te zijn maar wel liefst voorspelbaar, overzichtelijk en individueel maar wel in het hokje passend.

*
Ze schoot naar buiten, de gang op, in nachthemd. Ik liep net langs, het was al laat. Op de studentenflat leefde je laat.
De nieuwe bewoonster vroeg of ik haar naam had gefluisterd op de gang. Ik merkte dat zij van streek was ("verward" zeg je nu blijkbaar, maar ik denk niet dat ik het zo beschreven zou hebben als ik onze nachtelijke ontmoeting toen had opgeschreven), en vroeg haar of ze een glas wijn bij mij kwam drinken om bij te komen.
Een goed glas slechte wijn, zoals je die destijds nu eenmaal dronk op de studentenflat. Zo zeg ik het nu.

Ze was zenuwachtig en vertelde een verhaal dat ik niet ga weergeven en dat al snel niet helemaal compleet bleek te zijn. Maar zij werd in de loop van ons gesprek rustiger en ging tenslotte gekalmeerd naar haar kamer.
Hoe ze een bijna voortdurende psychose kon combineren met de studie - het kon blijkbaar.
En toen was na een half jaar de psychose voorbij, en tevens haar verkering. En alsof het zo moest, als vervolg op die nacht, zittend op mijn bed, zenuwachtig plukkend en de slechte wijn drinkend, werd zij vriendin. Niet mijn vriendin, als u het verschil aanvoelt. Maar wij gingen samen uit en na haar verhuizing uit de benauwende omgeving van de psychose belde zij op en vroeg naar mij als haar verloofde. Ze maakte wel allerlei vragen en roddel los. Het kon haar niet schelen. Ik vond het ook wel grappig.
Wat ik haar niet verteld heb is dat zij wellicht mijn leven heeft gered met onze vriendschap. Bij dezen, in het onwaarschijnlijke geval dat ze het leest en zichzelf herkent.

Ga ik dit toelichten?
Het vergt moed scheppen.

*
Karlijn Roex noodt mij als het ware persoonlijke verhalen te vertellen - al lijkt het vorige dan misschien over iemand anders te gaan.
Haar betoog wordt geïllustreerd aan de hand van "gevallen". Haarzelf inbegrepen - paniekaanvallen die zoals ze er staan heel aanvoelbaar zijn en niet verward aandoen. Maar dat is wel hoe zij benaderd wordt in die aanvallen - er achter komen dat je geen sleutel bij je hebt en jezelf voor uren hebt buitengesloten, het is best nachtmerrie-achtig.
Als met de dierbare van die psychotische nacht: het is niet het hele verhaal. Wij hebben er al lezende geen recht op te weten wat er meer achter deze paniek schuilt dan de enkele zin dat ze altijd al voor "anders" is versleten. Maakte zij verwachtingen waar? Die vraag roept zij wel op.
(Dit is het punt waarop ik in de persoonlijke inlas nog even blokkeerde).

Naast haar eigen voorbeelden vermeldt zij Wim Maljaars.
Hier is hij tot docudrama gemaakt, het woord "beslissing" in de titel

Of het je beslissing is in een boterham met pindakaas te stikken in een isoleercel - het is nogal wat om dit te suggereren.
En parallelle fragmenten uit IQ84, een trilogie van Haruki Murakami.

*
"Gek" was in de jaren zeventig en ook daarna nog een tijd een geuzennaam, net als flikker of pot trouwens. De laatste twee woorden zijn in de ban, het eerste ook, maar de Angst voor de Gek is intussen Angst voor de Verwarde Persoon geworden.
Van links tot rechts wordt de angst gekoesterd. Bij het lezen van Roex' boek valt het mij op dat de cultus van de Verwarde Persoon al wat jaren rondwaart. En waar komen die verwarden vandaan? Zijn zij het gevolg van bezuinigen op de geestelijke gezondheidszorg? Roex noemt dit niet eens in dit verband.

Wat het boek niet vermeldt, maar wat wel van haar site te lezen valt: deze maatschappij beroept zich op een normaliteit die zelf de waanzin voorbij is. Die al blijkt als je het Hiroshima-Nagasakipark in Keulen opzoekt in de zoekmachine. Het is het park waar Roex een paniekaanval krijgt en de Macht achter zich aankrijgt.
Het is er goed wandelen en sleetjerijden (mocht er nog eens sneeuw vallen).
Dezer dagen is Herbert Marcuse, ruim veertig jaar na zijn dood, weer helemaal de bonte hond - lees hier hoe de ongetwijfeld niet waanzinnige bestuurderen van Brazilië het over hem hebben. Hij is ook de Cultuurmarxist bij uitstek.
One dimensional man heeft als uitgangspunt de idee dat een kernoorlog best comfortabel te overleven valt. Volledig goed uitgeruste schuilkelders met bordspellen om de tijd door te komen. Tot? Ja, tot wanneer?
De waanzin van de normaliteit. Ook beschreven door Günther Anders en Karl Jaspers, bijvoorbeeld. Die dan weer niet als boeman uit de mottenballen worden gehaald, terwijl Anders wel verbonden is geweest aan de Frankfurter Schule.

--- Wordt vervolgd ---

Verwarde-personenproblematiek: kritiek op een politiek van de normaliteit

Met haar boek 'In verwarde staat. Kritiek op een politiek van normaliteit' schrijft de sociologe Karlijn Roex een inzichtelijke en vlot lezende verhandeling over de verwarde-personenproblematiek in Nederland. Een thema dat vandaag door toedoen van negatieve mediaberichten uitmondt in de verscherping van de Nederlandse wetgeving waarmee de overheid afwijkend gedrag uit de maatschappij wil wegzuiveren.

Roex combineert in haar boek de kritische vaardigheden van een dokter in de sociologie met de opgelopen trauma’s van een ervaringsdeskundige. Haar theoretische analyse van het ontstaan, de constructie en het uitvergroten van de verwarde-personenproblematiek is gegrond in de inzichten van een hele reeks denkers. Michel Foucault, Hannah Arendt en Zygmunt Bauman zijn maar enkele van de gehanteerde bronnen die de revue passeren. De rijkdom aan en de verwijzingen naar het bronnenmateriaal is nooit storend en onthult de ernst waarmee de auteur de thematiek bestudeerde. Bovendien schrijft Roex op een duidelijke en verhelderende manier waardoor ook lezers die niet vertrouwd zijn met het thema en/of de gebruikte denkers dit boek zullen weten te waarderen.

De auteur geeft in haar boek te kennen dat ze zelf van kinds af aan als anders beschouwd werd. Op tweejarige leeftijd resulteerde dit al in een psychiatrisch etiket en vanaf haar zesde kreeg ze onderwijs in een speciale school voor moeilijk opvoedbare kinderen. Als volwassene zou ze later omwille van paniekaanvallen herhaaldelijk botsen met haar omgeving en de ordehandhavers. Door middel van haar getuigenis, en de getuigenissen van andere ervaringsdeskundigen, krijgt de lezer een idee hoe zij de verwarde-personenproblematiek aan den lijve beleven. En welke impact een doorgedreven politiek van de normaliteit op hun leven heeft.

De opmerkelijke combinatie van sociologe en ervaringsdeskundige verrijkt ongetwijfeld de analyse van de auteur aangaande de huidige maatschappelijke problematiek met betrekking tot verwarde personen en de machtsstrijd die de overheid hier tegenover ontplooit. Een strijd die, zoveel wordt duidelijk, niet altijd met veel ophef gevoerd wordt. Want waar een politieoptreden opvalt, wordt de verwarde-personenproblematiek vaak bestreden met het onbewust accepteren en beschermen van een conformistische normaliteit binnen de maatschappij. Alles wat afwijkt van deze geconstrueerde normaliteit moet gemeld worden om de orde te kunnen handhaven. Melding maken van verwarde personen wordt op dat moment gezien als het uitoefenen van de burgerplicht. Opvallend is dat men bij deze benadering niet langer rekening houdt met de verwarde zijn mening of gevoel noch de gevolgen ervan.

Met de betrokkenheid van de ervaringsdeskundige en de kritische geest van de sociologe schijnt Roex haar licht op het wettelijk kader dat de Nederlandse overheid hanteert bij de verwarde-personenproblematiek. Zo stelt ze vast dat er sinds 2010 een verruiming binnen dit kader plaatsvindt om afwijkend gedrag te categoriseren en te sanctioneren. Op dat moment ontstaat, naast de verwarde bedreiger met ernstige psychiatrische problematiek, de gefrustreerde bedreiger. Deze laatste ontbeert een psychiatrische problematiek maar ervaart psychologische problemen zoals stress en trauma’s. Beide ongewenste verwarden kunnen dan middels een E-33 melding, die de overlast door een verward of overspannen persoon aangeeft, bestreden worden. Roex ziet in het registreren en bestraffen van de verwarde personen een implementatie van het neoliberale beleid dat een welbepaald gewenst gedrag voorschrijft en ongewenst gedrag sanctioneert.

Verder beschrijft Roex hoe de oproepen van de politie aan de burgers om vroegtijdig verward gedrag te melden en de overdreven aandacht die de media aan het thema besteedt voor een exponentiële toename van het aantal meldingen zorgt. Hierdoor lijkt de Nederlandse samenleving met een groot aantal verwarde personen te kampen en ontstaat er het gevoel dat op ieder moment en op iedere plaats het gevaar kan toeslaan. De angstig gemaakte bevolking verwacht vanaf nu oplossingen voor de risico voorspellende gedragingen. De auteur verduidelijkt dat de opgeklopte angstgevoelens goed nieuws zijn voor de begroting van de politie, die extra kosten voor haar diensten kan inbrengen, en de veiligheidsindustrie die goed vertegenwoordigd is onder het jaarlijkse Congres Personen met Verward Gedrag.

In haar boek beschrijft de sociologe eveneens hoe het neoliberale denken toelaat om nieuwe machtstechnieken binnen de psychiatrie en de overheid te ontwikkelen. Zo komt vanaf 1 januari 2020 de Wet Verplichte Geestelijke Gezondheidszorg (WvGgz) in voege. Hiermee wordt het voor de politie mogelijk om verwarde personen 18 uur op te sluiten zonder de tussenkomst van een rechter of psychiater. Bovendien zal een dergelijke tussenkomst er voor zorgen dat de opgeslotene vlugger in de verplichte verzorgingsmolen zal moeten meedraaien. Men zal bijvoorbeeld verplichte zorg kunnen opdringen om mogelijke crisissituaties af te wenden of de geestelijke gezondheid te stabiliseren. De vaagheid van de criteria zijn niet onschuldig. Verschillende psychiaters verzetten zich tegen de tendens waarbij ze als sociale controleurs worden ingezet. Daartegenover staat de goed gelovende meldende burger die denkt dat zijn tussenkomst de verwarde persoon alleen hulp, en geen last, bezorgt.

Zonder dat ze invult hoe de samenleving en de overheid met de verwarde-personenproblematiek concreet moeten omgaan pleit Roex voor een niet beoordelende benadering van de zogenaamde verwarden of abnormalen. Ze laat zien welke rijkdom in dit anders zijn en de acceptatie ervan schuilt.

Roex schrijft met In verwarde staat. Kritiek op een politiek van de normaliteit een stevig opgebouwd en sterk beargumenteerd boek. Het is aanbevelenswaardige literatuur voor iedereen (ook buiten Nederland) die zich, al dan niet beroepsmatig, in maatschappelijke ontwikkelingen interesseert.

In verwarde staat. Kritiek op een politiek van de normaliteit door Karlijn Roex verscheen bij uitgeverij Lontano. ISBN: 9789083003726 (paperback) ISBN: 9789083003733 (ebook)

Het boek telt 304 pagina’s, heeft een voorwoord van Trudy de Hue en een uitgebreid voetnotenapparaat en kost 24,90 euro (e-book 12,99 euro).

- Overgenomen van De Wereld Morgen, door Patrick Dewals

Niks getrainde marxisten, ongetrainde anarchisten zult u bedoelen! #BlackLivesMatter

Omdat één enkele vrouw jaren geleden op de televisie gezegd heeft dat zij Black Lives Matter heeft opgericht en dat zij "getrainde marxiste" is weet de ultrarechtse meute het nu zeker: Black Lives Matter is een marxistisch complot.
Dezer dagen kan men dan niet meer verkondigen dat de Lange Arm van Moskou er achter zit, al wordt die dan wel in allerlei andere verbanden "waargenomen".
Heeft het zin uit te leggen wat marxisme eigenlijk is? Waarom heeft het de plaats ingenomen van "communisme" of "socialisme" als boemanterm? Eigenlijk is het ook heel raar jezelf "getraind marxist(e)" te noemen, het is de vraag of trotskistische organisaties dit toejuichen. De interpretatie van ultrarechts verwijst hoogstwaarschijnlijk naar andere Complotten, of beter: Protocollen.
Er is niet zoiets als marxistische tactiek en nauwelijks iets wat men marxistische organisatie kan noemen. De omcirkelde aatjes duiken wel op veel plaatsen op, maar anarchisten spelen geen hoofdrol in de wereldwijde beweging tegen racisme van nu. De protesten hebben wel een anarchistisch karakter.
Of degenen die er aan deelnemen dit beseffen of (achteraf) bedenken is eigenlijk niet terzake.
Anarchist Agency geeft op DIYCulture een handzame inleiding over dit anarchistisch karakter.
Zoals altijd: anarchie is te belangrijk om haar aan anarchisten over te laten. - AdR

Anarchie betekent niet chaos en wanorde, evenmin is het een witte, westerse, door mannen overheerste ideologie. Het is een geest en ethiek die een geschiedenis van verscheidene eeuwen kent, verspreid over zes continenten en in de kern is het een politiek van solidariteit. Het inheemse anarchistische collectief Indigenous Action en anderen hebben beklemtoond dat moderne bewegingen "medeplichtigen, niet bondgenoten" nodig hebben. Mensen die toegewijd zijn aan het delen van risico's en het gezamenlijk voeren van directe actie, gemotiveerd door een streven naar collectieve bevrijding liever dan schuld, plicht of prestige. De Justice for George Floyd protestacties hebben de effectiviteit van multiraciale, gedecentraliseerde initiatieven van onderop aangetoond. Anarchisten staan er op dat iedereen een rol speelt in het proces van bevrijding, gedreven door een horizontaal, inclusief ethos dat politiegeweld en iedere andere vorm van staatsdwang verwerpt. Anarchisten kunnen geen hoofdrol opeisen in de krachtige weerstand die we bij deze opstand zien. Het is groter dan welke enkele demografie of ideologie ook. Maar anarchisten dragen hun ervaring bij met verzetstactieken en steuninfrastructuur die voor iedereen die het nodig heeft beschikbaar zijn. En ideeën*) van een wereld waarin de instellingen die George Floyd en zoveel anderen hebben vermoord niet zouden bestaan. Anarchistische denkbeelden en benaderingen kunnen in deze protestacties volop waargenomen worden, toegepast door velen die in het geheel niet vertrouwd zijn met het anarchisme.

Sinds de politie van Minneapolis George Floyd wreedaardig vermoord heeft op 25 mei 2020 zijn overal in de VS en over de gehele wereld demonstraties losgebarsten. Miljoenen mensen zijn de straat opgegaan om gerechtigheid voor George Floyd en Breonna Taylor, en een eind aan politiegeweld en -terreur te eisen, waarbij de noodzaak het institutioneel racisme te beëindigen door een radicale omvorming van onze maatschappij. Binnen 24 uur nadat het protest was uitgebroken stelde de president van de Verenigde Staten dat anarchisten en antifascisten verantwoordelijk waren voor de onrust die in steden door het gehele land plaatsvond. Deze truc om anarchisten en "Antifa" de schuld te geven beoogt deze volksopstanden in diskrediet te brengen en de deelnemers te demoniseren en te isoleren. Maar de wijzen waarop de heersende orde bijna iedereen van ons in de steek laat zijn duidelijker dan ooit. Woede en protest hebben zich ver buiten elke bepaalde ideologie of groep verspreid. Terwijl tienduizenden de straten vullen van tientallen steden is het duidelijk dat anarchisten niet verantwoordelijk zijn voor het organiseren van deze demonstraties. De demonstraties en de onrust die ermee gepaard gaat vormen een organisch antwoord op een breedgevoelde noodzaak. Tegelijk evenwel belichaamt deze organische krachtige vloedgolf, gebaseerd op navolgbare tactieken die iedereen kan gebruiken, anarchistische modellen van maatschappelijke verandering. Veel van de praktijken en beginselen die ten grondslag liggen aan deze beweging zijn al lang pijlers van anarchistisch organisatie.

Leest u hier verder hoe de bewegingen geworteld zijn in anarchistische basisbeginselen. De uitgelichte afbeelding is aan dit stuk ontleend: beeld van Charlottesville, 2017.

*) De Engelse tekst heeft visions. Ik vind "visies" een wanvertaling die naar witte lappen papier en viltstift ruikt. "Visioenen" gaat wat ver voor velen die dit lezen, hoewel het gekozen woord "ideeën" er niet zo ver van afstaat.