Deze lijst is niet willekeurig en hij speelt geen enkele rol in persoonlijk getinte gedenkschriften in de metropolen - tenzij misschien Frankrijk, waar Algerije het zwaarst woog. Het is de lijst van koloniale gebieden die in 1960 onafhankelijk zijn geworden.
- Kameroen
- Togo
- Madagascar
- Ivoorkust
- Kongo-Léopoldville
- Somalië
- Dahomey
- Niger
- Opper-Volta
- Tsjaad
- Centraal-Afrikaanse Republiek
- Kongo-Brazzaville
- Cyprus
- Gabon
- Senegal
- Nigeria
- Mali
- Mauretanië
Kongo-Leopoldstad werd via Kongo-Kinsjasa en Zaïre de Democratische Republiek Congo, waarvan de naam, afgezien van de opmerkelijke verfransing van de spelling, een hoon is. Dahomey is herdoopt tot Benin, de Volksrepubliek Benin zelfs, maar het is de weg van alle volksrepublieken gegaan. Opper-Volta werd Burkina Faso en zou een authentieke volksrepubliek hebben kunnen zijn als de charismatische president Thomas Sankara niet vermoord was in een staatsgreep.
De lijst is geordend naar tijd, de data heb ik weggelaten.
Als kind heb ik ze genoteerd, de meeste data stonden van tevoren vast, op mijn eigen scheurkalender. De jaren zestig waren begonnen. Rekenkundig klopt het niet om het zo uit te drukken. Het jaar nul bestaat niet, het zesde decennium van de twintigste eeuw begint in 1961. Maar het derde cijfer in het jaartal speelde al langer de hoofdrol in het aanduiden van decennia, en dus, ja de jaren zestig begonnen op 1 januari 1960 en eindigden op 1 januari 1970. Gevoelsmatig klopt dat ook.
Piet de Rooy stelt dat de jaren zestig al waren "uitgevonden" vlak voordat
ze begonnen waren. Dat klopt wat mij betreft ook: als jongen die razend geïnteresseerd was (en is) in landkaarten vond ik het ontstaan van nieuwe landen met eigen kleuren op de staatkundige kaart fascinerend. En het strookte met mijn rechtvaardigheidsgevoel dat ze "vrij" of "onafhankelijk" werden. Daar hoefde ik niet eens puber voor te zijn. Het werd het decennium van de dekolonisering. En om nog even de persoonlijke noot er in te houden: net voorbij "de jaren zestig", op 15 januari 1970, een symbolische datum in de recente geschiedenis van Nigeria, hielden ze in deze zin op. De dag waarop Biafra capituleerde, de republiek waarvoor ik mij had ingezet in de voorafgaande tijd. Ons comité had net de tweede druk van het eigen Nederlandse boek over het land en de strijd van de drukker gekregen en plotseling leek de grootste zorg hoe af te komen van die boeken, wat op alle mogelijke manieren een ongewenste prioriteit was. Het politieke was persoonlijk en naar het colporteren kan ik vooral
in verwondering terugkijken.
Nigeria/Biafra was de bloedigste episode in de postkoloniale geschiedenis van Afrika, hoewel Kongo ook toen een verborgen oorlogsslachthuis was, dat in tegenstelling tot Biafra geen literatuur geworden is (begon het met
Kurt Vonnegut?). Maar in bijna alle genoemde landen is een burgeroorlog uitgebroken, product als ze zijn van strepen op de kaart, getrokken in Berlijn 1885 en later in Parijs, Londen of Brussel. De grootste postkoloniale mensenslachting vond waarschijnlijk plaats in Indonesië, waarvan de staatsgreep, de pogroms, de concentratiekampen en de uitverkoop aan de multinationals in de gedenkboeken van De Jaren Zestig fijntjes onvermeld blijven.
Hoewel Vietnam niet te verslaan is in de overzichten, en hoevelen zijn er gedood aan de Vietnamese kant, hoeveel is er verwoest? Het is een bittere overweging: als er een burgeroorlog was geweest zou er in het gedenken geen belangstelling van enige omvang zijn geweest. Maar dat is ondenkbaar om allerlei redenen.
En verder? Die onafhankelijkheid stelde niet veel voor. De "inlanders" kregen het recht, maar niet de macht zichzelf te besturen. De plundering van "grondstoffen" ging en gaat door, en de onafhankelijk verklaarde eenheden waren meer legers met een bevolking dan andersom. Naarmate ik mij weer verdiep in de postkoloniale geschiedenis van Afrikaanse landen, Nigeria/Biafra voorop, wordt het duidelijker dat die legers genoeg waren om de bevolking te terroriseren, maar niet genoeg om de normale functie van een leger te vervullen, landsverdediging. De koloniale metropool had de zeggenschap en de leiding van het leger. In het geval van Biafra is dit duidelijk genoeg: de door de Labourregering van Wilson georganiseerde "quick kill" viel nogal tegen wat snelheid betreft, door de geringe omvang en de onervarenheid van het Nigeriaanse leger, dat onthoofd was door het wegvallen van de "oosterlingen", de Igbo vooral. "Instructeurs" en "beschermingseenheden" van de Shell moesten een handje helpen.
Ja, de jaren zestig. De Shell. We zijn thuis in een klap, in 2020. Zoveel is er niet veranderd...
Deel 1
In beeld op televisie waren nauwelijks of niet geklede dansende zwarte vrouwen. Een Leerzame Documentaire over Verre Volkeren. "Zielig evengoed hè," zei mijn oma over die naaktheid. Wat er allemaal in die reactie schuilging, ik ga er niet over speculeren nu. 
