Portfolio: Vrijzinnigheid gedoemd een zachte dood te sterven

De kerk als instituut zal waarschijnlijk niet lang meer overleven en de vrijzinnigheid is gedoemd een zachte dood te sterven. Dat zei de ‘atheïstische dominee’ Klaas Hendrikse gisteravond tijdens een bijeenkomst in de Geertekerk in Utrecht.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

De avond was georganiseerd door de vrijzinnige jeugd- en jongerenvereniging V-LINK, naar aanleiding van het boek van ds. Hendrikse, Geloven in een god die niet bestaat.

Spreekstalmeesteres was IKON-medewerkster Annemiek Schrijver. Het panel werd gevormd door Heine Siebrand, predikant van de (remonstrantse) Geertekerk, de Nijmeegse hoogleraar en tevens remonstrants predikante Christiane Berkvens en Johan Roeland, die aan de Vrije Universiteit (VU) onderzoek doet naar het evangelicalisme onder jongeren.

Thuiswedstrijd

Hendrikse speelde min of meer een thuiswedstrijd, ook al is hij voorganger in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Een god die niet bestaat maar gebeurt, of die als “een ervaring” wordt aangemerkt - bij de Remonstrantse Broederschap is het geen vloeken in de kerk. Waarmee overigens het nieuwe en het bijzondere van een dominee die zich als atheïstisch profileert, al gerelativeerd is.

Dat Hendrikse nogal wat voorlopers heeft in de Kerk die nu PKN heet, hoefde op deze avond niet eens aan de orde gesteld te worden. Hij beklemtoonde ook dat het niet-geloven in een god die “ergens” is, juist oorspronkelijk-christelijk is. Het idee van ergensheid-van-god is volgens hem een heidens aangroeisel. De eerste christenen werden door de niet-christelijke (‘heidense’) omgeving atheoi, godlozen, genoemd, juist vanwege het ontbreken van ergensheid in hun godsbeeld.

Zachte dood

De Kerk als traditie is Hendrikse dierbaar, maar hij voorziet geen lange toekomst meer voor het instituut zoals het nu is. Jongeren in de gemeenten waar hij staat, Middelburg en Zierikzee, zijn mensen onder de 45. Over de vrijzinnige traditie was hij nogal bars: deze manifesteert zich niet, is zo goed als onzichtbaar en is al helemaal gedoemd een zachte dood te sterven. In de kerkzaal werd zachtjes en beschaafd gemord. Opvallend veel mensen staken hun hand op toen Schrijver aan de zaal vroeg wie er op zondag naar de kerk ging.

Beurtelings hielden drie leden van V-LINK een verhaal over hun visie, die steeds wel bleek aan te sluiten bij die van Hendrikse. De belijdenis van Lilian Roos, vond zij zelf, was in dezelfde geest. Arjen van Hoorn en Anne-Tjerk Fokkens zagen ook wel wat in het idee dat Hendrikse poneert in zijn boek: de kerk als eetcafé. Gezamenlijk eten en praten viel ook bij Johan Roeland als een goed idee voor jongerenbijeenkomsten, in plaats van een dienst zoals deze gewoonlijk op zondag verloopt.

Nieuw ritueel

Roeland relativeerde het idee van groei van het evangelicalisme onder jongeren: de werving vindt plaats in “zware” kringen, niet daarbuiten. Als opmerkelijk “nieuw” ritueel in deze kring noemde hij het zelf spijkeren van een briefje in een kruis met daarin een mededeling voor God, en dat kon best een verwensing zijn – ook hierover verbazing in de zaal.

Verder moet je volgens hem bij jongeren niet aankomen met woorden als “gemeenschap” want dit betekent voor hen iets anders dan bedoeld (!), of met engelen. Wel graag met popmuziek. “Voor jongeren is het beeld dat er iemand gekruisigd wordt, best wel heftig”.

De vraag blijft of de EO-jongeren die Johan Roeland bestudeert, beseffen dat de eerste generatie popmuziekliefhebbers intussen al aardig in de richting van de aanleunwoning is opgeschoven, en dat mensen die punk, beat of rock’n’roll hebben meegemaakt, een minder suikerzoete kijk op popmuziek hebben dan de EO-jongeren. Misschien toch maar een eetcafé zonder muziek?

Yuppen

Christiane Berkvens organiseert rituelen voor een doelgroep die zij aanmerkt als “yuppen”, gearriveerde mensen die vorm willen geven aan huwelijk of geboorte buiten de traditionele vormen van de Kerk. “Rituelen gaan hun eigen gang,” zei ze.

Het werd Hendrikse niet moeilijk gemaakt door een zaal waarin de grijze en witte haren toch het meest vertegenwoordigd waren. De bijeenkomst was de eerste in een serie Samenspraak, waarmee de jongeren- en jeugdorganisatie V-LINK van de Remonstrantse Broederschap, de vrijzinnige geloofsgemeenschap NPB en de VVP naar buiten willen treden.

Gezegd dient dat er naast de organiserende jongeren – en die zijn hier ook echt in de leeftijdscategorie van achttien tot dertig – en het optredende funky jazzkwartet Hats Up (van buitenaf) - weinig jongeren in de zin van V-LINK zelf aanwezig waren. V-LINK doet ook niet aan werving buiten de eigen kring, al zijn er wel leden van buiten de drie vertegenwoordigde gemeenschappen lid. (News4all)

- december 2007