Portfolio: God: teddybeer of brombeer?

God is liefde, of een lieverd – kan Hij nog echt boos zijn? De vereniging van theologen binnen de Protestantse Kerk in Nederland Op Goed Gerucht boog zich gisteren tijdens de studiedag God is boos! over die vraag.
   - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -  
Als gangmaker van het debat over de vraag naar de (on)mogelijkheid van een boze God dezer dagen was socioloog/schrijver Herman Vuijsje uitgenodigd, die zich uitdrukkelijk als atheïst profileert maar interesse toont in ontwikkelingen rond geloof of religie.

In zijn nieuwste boek Tot hiertoe heeft de Heer ons geholpen, stelt hij dat God steeds meer gehumaniseerd is tot een zoetige mensvormige massa die niet ver meer afstaat van de leegte van het ietsisme. “God is mens geworden in het diepst van Zijn gedachten,” stelde Vuijsje. Het monotheïstisch christendom wekt de indruk een intermezzo te zijn tussen het polytheïsme (dat overigens echt woedende goden kent) en het ietsisme.

Omgekeerde bedevaart



Vuijsje vindt dat het christendom zijn core business moet uitdragen, richtlijn moet zijn voor de moraal. De Kerk dient de deugd van de verontwaardiging te koesteren en voor gerechtigheid op te komen. De Kerk zou ervoor moeten waken dat God niet langzamerhand vervaagt tot de status van kerstman die de banaliteit van het goede belichaamt. Het christendom hanteert een lineair tijdsbeeld: de tijd heeft een duidelijke richting, die van de voleinding, terwijl het polytheïsme en het ietsisme een cyclische tijd kennen. Het ietisisme streeft nergens naar, het heeft geen verhaal, het is niks.

Naomi Klein

Godsdienst filosoof en theoloog Pieter Huiser, predikant te Lemmer, volgde namens Op Goed Gerucht Vuijsje als spreker. In zijn referaat stelde hij dat de Kerk de woede van God in ere moet herstellen. Dit klinkt paradoxaal, want de consensus wil tegenwoordig dat God liefde is, een boze God is niet christelijk en een onchristelijke God kan niet. Maar het verhaal van de boze God moet doorgaan: Christus heeft de wisselaars niet de tempel uitgejaagd met zachte overreding en vermanend vriendelijke woorden. De navolging van Christus ligt in de woede – Huiser vermeldde als inspiratie voor de combinatie liefde en woede opmerkelijkerwijze de anderglobalistische schrijfster Naomi Klein.

Snoezelruimte

Het pauzeprogramma bestond hetzij uit een bezoek aan de Snoezelruimte des Geloofs of de Darkroom der Verdoemenis. Gedoken of beter nog liggend in hartvormige kussens in jaren-zeventig-stijl kon men kijken naar een video van pastoor Fons uit het diepst van Limburg. De OGG-predikanten lagen hierbij te rollen van het lachen, de verslaggever moet bekennen de humor niet opgemerkt te hebben – ook niet met terugwerkende kracht toen de pastoor een rol van Arjan Ederveen bleek te zijn. De Verdoemenis bestond uit een donderpreek van een rechtzinnig klinkende dominee tegen Mient-Jan Faber als strijder tegen kruisraketten, een kleine kwarteeuw geleden.

Ideale kerk

De discussie naar aanleiding van de inleidingen bleek uit te lopen op een reeks vragen die eigenlijk niet te beantwoorden waren. Wat kan het morele voorbeeld van de Kerk zijn, stelde een predikante die haar gemeente in Amsterdam-Noord in luttele jaren had zien slinken tot enkele tientallen mensen van boven de zeventig – Herman Vuijsje moest zich naar haar mening hierover geen illusies maken.

Geconcludeerd kon worden dat Vuijsje een ideaaltypische Kerk voor ogen had die in de realiteit niet (meer) bestond. Dit leidde tot de vraag of het zin heeft de Kerk woede te laten uitdragen. De meeste discussianten zagen hier evenwel ook voor de Kerk zoals deze nu is wel een taak, maar het is de vraag of de Kerk thans niet hoofdzakelijk gevormd wordt door goedwillende mensen.

Bureaucratisering

Een vragenstelster die de woede concreet gericht wilde zien tegen de bureaucratisering onder de vlag van managerdom, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, kreeg de aanwezigen niet enthousiast mee. Ook de kwestie of de Kerk het vraagstuk van de seksuele moraal nu echt moet overlaten aan de evangelicalen werd niet beantwoord. In het algemeen bleef de keuze tussen God als boze brombeer of als lievige teddybeer dus nog tamelijk open.

Dit open einde werd als het ware al aangekondigd in het liturgische gedeelte van de bijeenkomst in de kapel van het protestantse conferentieoord Hydepark in Doorn. Psalm 83, gedeelten van het Requiem van Mozart, het lied De wijze woorden en het groot vertoon kunnen als ondubbelzinnig geduid worden. De pop-uitsmijter, symfonisch rocknummer Take a bow van Muse is evenwel een dubbelzinnig open-eindenummer. De geboden link is een keuze – ook deze woede kan echter alle kanten op.

Het was hem opgevallen op zijn omgekeerde bedevaart, van Santiago de Compostela naar Amsterdam – hij vond dat hij het als atheïst zo moest doen – dat God  steeds liever werd afgeschilderd naarmate hij noordwaarts vorderde (“hoe noordelijker hoe slijmeriger”). Hij ging tijdens de bedevaart wekelijks naar de mis, maar toen hij in Bergen op Zoom de pastoor hoorde zeggen: “Beste mensen!” werd het hem te veel. Op het niet ver vandaar gelegen Tholen kon hij tenminste nog hartige hel en verdoemenis vernemen na deze ervaring.

- News4all, 26 januari 2008