De vraag is niet of het kapitalisme "werkt"

De vraag was braafjes genoeg gesteld - het was Question Time, BBC1, Colchester in Essex nog wel.
"Werkt het kapitalisme wel?" Donderend applaus in de zaal. Iets wat je bij een gelijkgeschakelde omroep als de BBC niet verwacht. Makkelijk zat om een tegenapplaus uit te lokken. Men moest maar kijken naar Oost-Europa voor de val van de Muur, of naar Venezuela nu, om te zien dat socialisme niet werkt, was de reactie.
Ook namens Labour was er geen antikapitalistisch geluid te vernemen. Tenslotte is Corbyn een galbraithiaan of een keynesiaan, geen socialist. Ja, in het huidige politieke klimaat is het al heel wat en hij ontroert mij ook heel diep als hij de slotregels van The masque of anarchy van Shelley reciteert. En politiek gesproken is Labour onder Corbyn als partij in (weder)opkomst belangrijk voor de ruimte die er aan de linkerzijde gecreëerd wordt. "Het midden" schuift in Groot-Brittannië naar links, dat is al sinds een halve eeuw niet meer voorgekomen, integendeel.

Maar niet alleen het afkammen van "socialisme" moest vanachter de tafel met goeroes dienen om te stellen dat het kapitalisme WEL werkt. Het kapitalisme schept rijkdom en daar hebben we allemaal wat aan. Het trickle-downverhaal leeft nog steeds. Dit verhaal is vanuit strikt logisch standpunt al onhoudbaar. Wie rijkdom in economische-handboekenzin schept, creëert vanzelf de contraire armoede. Maar even afgezien hiervan: de vraag of kapitalisme "werkt" en ons allen de best mogelijke van alle werelden voorzet gaat voorbij aan de kern van de kapitaalsverhouding. Die berust toch echt nog steeds op uitbuiting. En nee, aan die vaststelling zit niets speciaal marxistisch of zelfs Marx zelf vast - er was een tijd waarin de apologeten van het kapitaal dit niet ontkenden. In grote lijnen kan men zeggen dat het ontkennen is opgekomen met de socialistische beweging en zeker na de Oktoberrevolutie van 1917: kritiek is onwenselijk, ongepast, onmogelijk. Er Is Geen Alternatief.

Er is uiteraard wel een alternatief (of een meervoud). Het is enerzijds opmerkelijk en hoopgevend dat de vraag of het kapitalisme nog wel kan omdat "het niet werkt" op daverend applaus mag rekenen in Essex. Het k-woord heeft decennialang niet gemogen. Je moest het over markteconomie hebben. En eigenlijk nog wel. Maar sinds 2008 wordt het k-woord weer volop gebruikt. Zelfs naar de eigen deerniswekkende normen "werkt" het niet. Maar de vraag stellen getuigt van redeneren in het ideologisch keurslijf van het kapitaal zelf.
Het komt er op aan de wereld te veranderen. Een van de manieren om dat te doen is toch echt ook haar anders te interpreteren.

Tom de Booij, vraagbaak op het gebied van geologie en politiek, anarchist #RIP

Als er iemand kon getuigen dat kabinet-Rutte III, beter: Bruin III, echt niet Shell I is, zou het Tom de Booij hebben moeten zijn. Als geoloog en door geboorte lid van de elite (en ook daarvan kon hij weten dat die heel wat anders is dan een zwetser als Baudet verkondigt) wist hij van de macht van Shell en de families erachter.
Ik heb hem leren kennen in het actiewezen rond Biafra. Nu ik door het nieuws gedwongen terugkijk stel ik vast dat "de actie" toch in hoofdzaak bestond uit informatievoorziening, speurwerk dat naar buiten werd gebracht.
De hoogleraar geologie aan de Universiteit van Amsterdam stelde met Pedro van Meurs, toen vermoedelijk student bij hem in welke fase dan ook, het Geopolbulletin samen, over de oliebelangen die een rol speelden bij de genocidale oorlog tegen Biafra. Het bulletin kon bijvoorbeeld melden dat Zijne Excellentie Luns de Tweede Kamer kletspraatjes verkocht had over de rol van Shell bij de oorlogvoering.

Geologie en politiek, nauw verweven - de belangen van de Zeven Zusters bijvoorbeeld, de grote oliemaatschappijen, en alles en iedereen die een rol speelt bij het leegroven van de (post-)koloniale wereld, waar de Gekleurden wonen. Niets belangrijker dan dit in kaart brengen en zeer ondermijnend. (Ik zie dat Van Meurs "goed" terecht is gekomen in het oliewereldje). Tom had als docent meegedaan aan de Maagdenhuisbezetting in 1969 en had zo ongeveer moeten afdwingen dat hij voor de rechter kwam. Het kwam hem op een maand zitten te staan want hij weigerde de veroordeling in geld te voldoen.
De gevangeniservaring radicaliseerde hem verder. Iemand van de echte elite hoort niet in de bajes te belanden in Nederland, toen net zo min als nu, en de confrontatie met de klasse die de cellen vult heeft er sterk ingehakt.
Tom was een van de oprichters en gangmakers achter de Bond van Wetsovertreders. Daarnaast raakte hij geëngageerd aangaande woonwagenbewoners, met wie hij ook kennis maakte achter de tralies en die dicht bij huis vertoefden.

De universiteit loosde hem, eervol - gemor van studenten was niet te horen. Wie geologie studeert studeert voor de Shell, dat was ook in de rode jaren zestig/zeventig niet anders. Hij identificeerde zich als anarchist inmiddels, was betrokken bij de libertaire Aktie Andere Koers waarvoor hij (voorzover ik kan overzien) de documentatie aangaande multinationals verzorgde. Bij de "officiële" anarchisten van de Federatie van Vrije Socialisten (waar ik zelf lid van ben geweest) heeft hij een keer een filosofische inleiding gehouden waarvan ik de diepte nog steeds niet geheel overzie. En ik kan er niet meer naar vragen.

Later in de jaren zeventig vormde hij met ex-Rode-Jeugdlid Joost van Steenis een agitatiegroep tegen "de elite" waar hij zelf bewust deel van uitmaakte. Van Steenis houdt zich hier nog steeds mee bezig.
Zijn verdere activiteiten onttrokken zich aan mijn blikveld: het populariseren van de golfsport lijkt mij niet geslaagd, maar als men het als activistisch doel kan aanmerken - zo gaat het nu eenmaal. Het of een verhaal van mijn hand over enkele van de actiegroepen waar Tom bij betrokken was zaten in de planning maar het is er (nog?) niet uitgekomen. Hopelijk komt dat nog in orde.

O en Tom, leven in de kapitalistische metropolen is voor iedereen "leven in geleende tijd", om dit anglicisme ook even te gebruiken.

De rust is elders...

Overlijdensbeschouwing in de Gooi- en Eemlander en NRC-Handelsblad.

Een gelofte op gebogen knie

Image, Alan Haven. Themetune van Bob Stewart op Caroline.


Happy organ, Dave 'Baby' Cortez. Themetune van Stevi Merike op Radio Scotland


Lady Jane, Tony Merrick - later deejay onder de naam Stevi Merike. Het was nogal verwarrend dat deze versie tegelijk uitkwam met die van David Garrick, die het goed deed bij "de meisjes". De eigenlijke naam van Merike is Michael Willis, hij was in 2010 kandidaat voor de LibDems in Loughborough. Wat de politie in zijn computer kwam doen blijft voor mij een vraag, maar ze vonden kinderporno. Hoe weerzinwekkend ook, ik blijf met de vraag over die politie zitten.

Een andere versie van Lady Jane

Trini Lopez.

Tom de Booij, geoloog, anarchist 1924-2017

Omineus - er waren mensen op deze site aan het kijken naar wat er over Tom de Booij te vinden was. Een bericht dat hij was overleden kon ik evenwel niet vinden. Eerder nog afgelopen week moest ik aan hem denken toen de Bond van Wetsovertreders, waar hij een van de aanjagers van was (geweest) aangifte deed tegen de wegpiraten die een demonstratie tegen zwarte piet onmogelijk hadden gemaakt.
Het overlijdensbericht moet even bezinken.
Tom de Booij is op 8 november jongstleden overleden, NRC-Handelsblad luidt hem hier uit.
De Gooi- en Eemlander luidt hem mooier uit.

DUBBELLEVEN from Adapter Film on Vimeo.

Call for papers Anarchist Studies Conference Loughborough, 12-14 September 2018

The fight against domination and destruction continues under heavy clouds. A global wave of resistance has once again been met with reaction, as elites turn to barefaced nationalism, racism and misogyny. For the world's majority, such oppression is neither surprising nor new, given the enduring legacy of colonialism and by-now-established forms of neo-colonial exploitation. Meanwhile, hegemonic discourses show a frustrating capacity to co-opt and neutralise: converting anti-capitalism into welfare-populism, ecological resistance into green consumption, and militant intersectionality into liberal identity politics. Anarchist literature and organising are not automatically immune to these problems; posing ideas and practices that are radically free from domination requires critical reflection on assumptions and truths, including one’s own. Despite challenges, anarchists have sustained and grown multiple sites of resistance as well as constructive projects, while boldly spearheading the confrontation with the far right. Confident that the tide will turn again, the flame remains kindled.

In these uncertain times, the elaboration of anarchist analysis bridging theory and practice, scholarly rigour and the insights of social movements, is as necessary as ever.

The 5th International Conference of the Anarchist Studies Network will be held at Loughborough University between 12-14 of September 2018. Proposals are welcome for individual papers, as well as for panels drawing together 3-4 papers around a common theme.

Please send abstracts of up to 250 words per paper to the address: asn.conference.5@mail.com

Deadline for abstracts: 28 February 2018

 

ASN conferences aim to breach new frontiers in anarchist scholarship, and encourage cross-pollination between disciplines. Contributions are invited from within and outside the official academic sphere, from any scholarly discipline(s), and on any topic relevant to the study and practice of anarchism as a vital approach to social transformation.

The central theme for this conference is DECOLONISATION, which we hope will inspire many of the presentations and panels. The purpose is twofold: to stimulate discussion of colonialism and racism as forms of oppression that anarchists oppose, but which continue to be felt in anarchist organising; and to welcome individuals, groups and communities who have not previously participated in ASN events. By recognising the legacy of non-western and anti-colonial thought and action in the anarchist tradition, we want to strengthen the ties between contemporary anarchists and decolonial theory and practice in the struggle against oppression, and to use the recognition of racist and Eurocentric practices and mind-frames to open up the event to marginalised groups.

We therefore particularly encourage submissions from the global south and from people of colour, as well as from women, trans and non-binary people, and people with disabilities. We strongly encourage panel organizers to overcome exclusion. For the central theme, we welcome presentations that are concerned with topics such as the following:

- Anarchist engagements with decolonial and race theory

- Anarchist geographies of decolonisation

- Anarchist movements in Africa, Asia, Latin America, the Pacific, etc.

- Anarchist resonances of non-western philosophies, religions and traditions

- Anti-nationalism and anti-fascism

- Decolonial critiques of anarchism

- Decolonial critiques of the state

- Histories of anarchist resistance to colonialism

- Intersections between race/colonisation and age, class, dis/ability, gender, sexuality, etc.

- Non-western anarcha-feminism, green anarchism, individualism, etc.

- Non-western and western modes of (anti-)representation and the movement between them

In addition, proposals are welcome on ANY TOPIC related to the study and practice of anarchism.

As well as submissions that bridge the gap between “academic” and other forms of knowledge, we also welcome proposals for workshops, art events/performances and experimental pieces, and are happy to discuss any ideas that you might have.

We welcome proposals for papers and panels in other languages, but please send an abstract in English as well. Translation will be self-organised during the conference on an ad-hoc, volunteer basis.

Loughborough University facilities are fully wheelchair accessible and induction loops are available. We are hoping to have some travel bursaries available for low- or unwaged participants, especially from the global south, as well as co-organised childcare arrangements. Although we cannot guarantee either of these at the present stage, please do get in touch with any specific access needs and we will do our best to meet them: asn.conference.5@mail.com

Herfstbeeld 2017 - en steeds ruist de autoweg

23 november, de verjaardag van mijn moeder, gelegenheid voor bezoek op de Nieuwe Oosterbegraafplaats. Dit beeld is ter herdenking van allen wier resten elders opgeslagen zijn (mijn vader bijvoorbeeld). Merkwaardig beeld.

Een blik meer en face

De schemering valt in. Een blauwe reiger zit aan de kant van het water bij de urnen. Naar mijn indruk is alle mogelijke leven juist bij voorbaat uit dit water geweerd met middelen waarvan ik de naam ook niet eens wil weten.

Maar in november bloeit deze struik met lederachtige bladeren volop. Ik zag er geen insecten op. Vermoedelijk een soort sneeuwbal.

Geluiden die herinneren aan de vroegere entree van Artis. Halsbandparkieten op een boom.

De blauwe lucht, de pijnboom - en dan de halsbandparkiet die op het punt staat het gat van de holte in de boom in te gaan. Of niet?

Patat of friet?

Potato chips, King Curtis


Potato chips, Slim Gaillard & his Baker's Dozen


Unisex chip shop, Billy Bragg & Bill Bailey, live

Zwarte Piet is wit! Afschminken! Nu!

- door Joke Kaviaar -

Het zal de principieel racisten onder ons witte mensen wellicht doen stuiteren van verbazing maar Zwarte Piet is niet zwart en dat is hij ook nooit geweest. Zwarte Piet is een witmens met zwarte verf op zijn smoel en dat is hij wel altijd al geweest. En Zwarte Piet is geen persoon maar een racistische karikatuur.

Wat is hij nog meer? Om te beginnen: een witte rotsmoes om kinderen racistisch gedachtengoed in het hoofd te rammen. Zwarte Piet is ook: witte tranen om het verlies van de vanzelfsprekendheid van dat racisme. Zwarte Piet is wit privilege om zwarte mensen naar beneden te trappen, als minderwaardig te behandelen. Zwarte Piet is ook (nieuw!): een goed excuus om ongevallen op de snelweg te veroorzaken door bussen met demonstranten tegen Zwarte Piet klem te rijden. Zwarte Piet is al veel langer: een goed excuus om mensen de mond te snoeren en demonstraties te verbieden en een goed excuus om zwarte mensen in elkaar te slaan en vals te beschuldigen en op grond daarvan te vervolgen.

Ik heb het vandaag weer veel te vaak gehoord: “Het is een kinderfeest!”. Maar dat is het niet. Dan zou het namelijk een feest voor alle kinderen zijn. Meer argumenten hoef je feitelijk niet aan te voeren en wie nog altijd niet luisteren wil...
Het doelbewust volharden in het handhaven van de racistische karikatuur Zwarte Piet vraagt om verzet tot hij weg is en zijn ware aard moet laten zien: zijn witte racistische rotsmoel. Zwarte Piet vraagt om verzet waar hij verschijnt en zolang Zwarte Piet bestaat, zijn anti-racisme activisten genoodzaakt om ervoor te zorgen dat de indoctrinatie stopt. Kan dat niet op een redelijke manier, door argumenten en netjes aangemelde demonstraties, dan moet het maar anders. De tijd van wakker worden is voorbij. Wie nu niet wakker is, na zoveel jaren, wil niet wakker worden. Het is zaak de racisten te confronteren. Zij dienen te stoppen met die paplepel vol racisme waarmee ze hun kinderen vergiftigen en waardoor zwarte kinderen in deze tijd van het jaar met het lood in de schoenen naar school moeten gaan.

KINDEREN ZIJN GEEN EXCUUS!

Als kinderen de rotsmoes blijven voor zoveel geweld en agressie, en het demonstraties aanmelden nu tot agressieve wegblokkades en daaraan verbonden verboden leidt, dan moet het blijkbaar anders. Hoe precies dat anders kan, hebben we vandaag in Rotterdam gezien: onaangekondigd demonstreerden zo'n honderd mensen op de Erasmusbrug, in het directe zicht van het intochtfeest dat bol stond van de Zwarte Pieten in de stad waar vorig jaar nog bruut politiegeweld en noodverordening een einde aan protest maakten. En we zagen: Rotterdam heeft nog helemaal niets gedaan aan de afschaffing van Zwarte Piet, in tegenstelling tot wat afgelopen week werd beweerd.
Dit succesvol onaangekondigd protest dat korte tijd effectief de Erasmusbrug in zuidelijke richting blokkeerde, kwam op dezelfde dag dat racisten, politie en burgemeester van Dokkum een vies spelletje speelden met alle handen op dezelfde witte onderbuik. Het kwam op de dag dat een vals 1 -2'tje werd gespeeld tussen racistische wegpiraten die de komst van aangemeld protest vertraagden en een burgemeester die de vertraging vervolgens als smoes gebruikte om de aangemelde demonstratie te verbieden, want deze kwam 'te laat'. Het kwam op de dag dat politie zich liever bezighield met het wegwerken van anti-Zwarte Piet demonstranten die de demonstratie volgens het boekje hadden aangemeld, dan met het aanpakken van racistische wegpiraten.

Het is genoeg geweest. Waar racisten vandaag hun 'actie' van vandaag lachend op lokale media mogen claimen en de aanstichtster van deze actie eerder deze week zich liet interviewen door de Telegraaf, kunnen wij vandaag zeggen: in Rotterdam hebben anti-racisten zelf hun ruimte opgeëist zonder afhankelijk te zijn van de gunsten van gezagsdragers, en met succes. Ik zag de schijnheilige burgemeester van Rotterdam Aboutaleb al beweren dat als deze actie was aangemeld hij er alle ruimte voor had gegeven. Dat is dikke Bullshit met een grote B. En Aboutaleb heeft die kans verspeeld na vorig jaar.
Ik stond vanmiddag ook op die brug en ik ben blij dat we daar waren. Met meer mensen en meer succes dan de reguliere media beweren, voorzover ze er al zonder veel feitenkennis melding van maakten. En de actie was zoals deze moest zijn. Al die mensen die daar op het plein onderaan de brug het racistische feestje vierden hebben kennis genomen van het 'ZWARTE PIET IS RACISME' in grote kapitalen hangend aan de brug. Het valt niet meer te ontkennen en het valt niet meer vol te houden, de hevige stuiptrekkingen van al die racisten ten spijt.

Racisten kunnen en zullen elk jaar harder brullen en agressiever worden en telkens weer en telkens meer daarin worden gesteund door politiek en media, maar het enige dat zij zullen bereiken is dat het racistische karakter van Zwarte Piet er steeds dikker bovenop komt te liggen. Zo worden zij ontmaskerd waar hun kinderen bijstaan. Ga je maar eens diep schamen. Het zal een harde leerschool zijn, maar het is nodig. Zwarte Piet is niet zwart en is dat nooit geweest. Zwarte Piet is de witte oom, buurman of leraar van je witte kinderen die het geen ene moer interesseert dat hij daarmee racisme kweekt en zwarte kinderen kwetst. Onacceptabel. Maar wij witte mensen kunnen beslissen of we onderdeel van de oplossing of onderdeel van het probleem willen zijn.

Terwijl ik dit typ doet de schaamte voor andere witte mensen die hier maar mee doorgaan me meer pijn dan ooit. Maar die pijn is niets vergeleken met de pijn van zwarte mensen die als zij hun bezwaren kenbaar maken nog meer racistische drek over zich heen krijgen. Het is niets vergeleken bij hun jarenlange onderdrukking, ontkenning van hun geschiedenis, vernedering, mishandeling en achterstelling, kortom: institutioneel en genormaliseerd racisme. De witte mensen die nog altijd weigeren om dat alles in te zien, mogen van mij verwachten dat ik die pijn en die schaamte om zal zetten in het actief steunen van en deelnemen aan het zwarte verzet tegen het racisme dat wij witte mensen allemaal van jongsafaan ingeprogrammeerd hebben gekregen.

Zwarte Piet is wit. Zo wit als de puntmutsen van de Ku Klux Klan.

Begeer geen slavin, vrouw, os of ezel - of eigenlijk: helemaal niets

"Als ik naar de Tien Geboden kijk zie ik een klassenanalyse." Ik weet nog wel welke Christen voor het Socialisme deze uitspraak op zijn geweten heeft, maar ik noem geen naam. Ik citeer het slechts om de diepgaande onbenulligheid van een bepaald soort theologie zoals die werd uitgedragen in de jaren zestig en zeventig even te vermelden. Voor de zekerheid: de Tien Geboden leveren geen klassenanalyse en voorzover ze iets zeggen over een klassenmaatschappij heeft het geen enkele betekenis voor de maatschappij van heden. Slechts bij benadering zou je iets kunnen ontlenen aan het tiende Woord:

Gij zult niet begeren uws naasten huis; gij zult niet begeren uws naasten vrouw, noch zijn dienstknecht, noch zijn dienstmaagd, noch zijn os, noch zijn ezel, noch iets, dat uws naasten is.

Wat leiden wij af uit dit gebod?

1. Het is gericht tot een man
2. Het geldt dus niet voor niet-mannen (laat ik het pour besoin de la cause zo uitdrukken)
3. Er zijn dienstmaagden en dienstknechten. Die mag je niet begeren als ze van een ander zijn. Blijkbaar zijn zij bezit of eigendom. Dus slaven/slavinnen. Dat zegt iets over het klassenkarakter van de maatschappij waaraan deze Woorden werden gegeven, dat wel.
4. Hoewel het Zevende Woord luidt:
   

   Gij zult niet echtbreken.

   is er in dit tiende toch nog aanleiding om iets te zeggen over het begeren van uws naasten vrouw.
5. Ossen en ezels zijn eigendom, en die mag je niet begeren
6. En eigenlijk mag je niets begeren wat van je naaste is.

Een eerder Woord laat weten dat gij niet zult stelen. Logischerwijze gaat de begeerte aan het stelen vooraf. Strikt logisch bekeken zit er nogal wat redundantie in de tekst. Ik weet ook wel dat dit geen manier is om er naar te kijken, maar kom dan ook niet aan met onzin over een klassenanalyse.

Het is dus nogal gemakkelijk een losse uitspraak die vooral dreef op golven van modieusheid te fileren. Christen-anarchistische voordenker Jacques Ellul neemt in het afgebeelde boek de moeite hen die streven naar een materialistische geloofsbenadering van het christendom - met behoud van de godsdienst, althans het geloof - fors tegen te spreken. Nee, "de armen" uit de bijbel zijn niet "de arbeidersklasse" of "de landloze boeren". Marx en de bijbel gaan niet zomaar samen. Revolutie is wenselijk, nee nodig, maar beroep u niet op vermeende aansporingen hiertoe op bijbelse gronden. Een geestelijke omwenteling hoort vooraf te gaan aan het tot dansen dwingen van versteende verhoudingen.
Het merkwaardige van de "marxismisering" van theologie is dat zij ontwikkeld is terwijl het marxisme zelf in crisis verkeerde en verkeert - er is reden de gedachte van klassenstrijd die leidt tot de Bevrijding opzij te zetten. De theologie komt (weer eens?!?) te laat. Inmiddels is trouwens de bevrijdingstheologie zelf alweer in de vergetelheid gedrongen.

- Ge moogt een vervolg of meer verwachten

Het heilige leven van kevers - een bekentenisverhaal

Links het mannetje van Dytiscus marginalis, rechts het vrouwtje. Dus niks: geen seksueel dimorfisme

Ergens op een stal in de Oudemanhuispoort kocht mijn oma voor mij, in mijn bijzijn, het boek Uit de levende natuur: In en bij het water. Het was van Uitgeverij Malmberg, geschreven door als ik de namen goed heb een mijnheer Smeets en een mijnheer Zegers.
Ik vraag mij af of ik het ooit helemaal gelezen heb. Ik legde mij wel toe op het natekenen van de plaatjes, fascinerend als ze waren. Een bladsketel, op de tweede bedrukte pagina, ingewikkeld om na te tekenen, al die lijntjes uitgaande vanuit de hoofdlijn. En waar ik zoiets zou aantreffen? In en bij het water, nam ik aan.
Geen idee wanneer het tot mij doordrong dat het om een bladskelet ging, omdat het woord "skelet" niet tot mijn woordenschat behoorde las ik het onderschrift consequent verkeerd.

Het complete gedicht Het schrijverke van Gezelle stond als hoofdstukje in het boek. Het moet - gezien de uitgeverij en eigenlijk ook de namen van de schrijvers - een katholiek boek zijn geweest. Dit ontging mij als zes-, zevenjarige uiteraard.
Het fascinerendste hoofdstuk ging over de Geelgerande watertor, Dytiscus marginalis. Het verhaal en de afbeeldingen vertelden het duidelijk: dit was een insect dat kikkervisjes en zelfs kleine visjes aankon. Om ze op te eten. Hun larven aten ook gewervelde dieren. Je moest de kever ook met een handschoen aanpakken. Aanpakken?

In het aquarium van de insectenafdeling van Artis zwommen er enkele volwassene rond. Ze vielen tegen - nogal klein. Maar ik bezocht ze naar vermogen (we hadden een jaarkaart). Nooit heb ik ze een kikkervisje zien verorberen. Ik heb ook geen idee of dat is wat ze voorgezet zouden krijgen bij de voedertijd voor de insecten, die zo onspectaculair moest zijn dat die nergens werd aangekondigd.
In mijn vroegste tienerjaren ging ik met maten regelmatig met een schepnetje "vissen" in een sloot bij Jodenmanussie, de oude joodse begraafplaats bij wat je toen nog schaamteloos het Zuiderzeepark noemde, al zal het officieel wel al Flevopark zijn geweest. Het meest bovengehaalde insect uit die sloot was de rugzwemmer, ook bootsmannetje geheten, een wants die op zijn kop lucht komt scheppen aan de oppervlakte. Nooit een grote of zelfs een kleine kever aangetroffen in die sloot.

Mijn eerste Dytiscus in het wild lag voor de noordelijke achteringang van de studentenflat waar ik een groot deel van mijn tijd als twintiger woonde. De kever was zo te zien tegen het raam van het trappenhuis aangevlogen en was lichtelijk verdoofd van de botsing. Met een stuk papier dat wel ergens te vinden was op straat bracht ik het naar een regenplas in de buurt, meer wist ik neit voor het dier te doen. De flat was dicht bij Waterland, de streek ten noorden van Amsterdam, die uitblinkt in sloten, tochten, vaarten en zelfs een kanaal dat nooit afgemaakt is. Maar het was al tamelijk laat op de avond, ik zag mij niet bij wijze van dienstbetoon naar zo'n sloot lopen.
Deze enkele ontmoeting lag ten grondslag aan een verhaal dat ik heb ingezonden naar een literááár tijdschrift waarvan de naam mij inmiddels ontschoten is, dat ernstig naar verhalen hengelde en waarvan de redactie vond dat ik het maar dichter bij huis moest zoeken. Ik vroeg mij vooral af of ik ooit zo'n rondzwemmende geelrand in het wild zou aantreffen. Het riet aan de kant van infiltratiemeren in de duinen, daar had ik mijn heldin in het verhaal laten zwemmen.

Op zekere dag inspecteerde ik de plaats waar De Snoek rondhing in het infiltratiemeer. Glashelder water dat tot op de bodem te bekijken is. Er kruipen kokerjuffers rond, er zijn geen rugzwemmende wantsen, het is te diep voor muggenlarven. De Snoek is er niet. In plaats van de snoek zwemt een kever vanuit het riet naar het open water. "Jij bent Dita," wist ik zeker. "Ja natuurlijk, wat dacht je dan," zei de kever alsof de ontmoeting de gewoonste zaak van de wereld was. En toen zwom ze weer weg, uit het zicht.
De Snoek ontwikkelde in de loop der tijd een carcineus uitziend groeisel op zijn of haar rug. Toen het echt schokkend groot was geworden hing hij/zij een tijdje in het water vóór mij. We namen afscheid van elkaar, duidelijk.
Waterleven is altijd fascinerend.

Ik lever zomaar een moraal aan dit geheel na, de reden waarom ik dit hier geschreven heb.
Koester uw ontmoetingen met insecten. Ze zijn medebewoners van deze planeet waar wij mensen ook maar te gast zijn. De kans op ontmoetingen wordt er alleen maar kleiner op.
Het leven is heilig. Of u het respecteert of niet.

Interview met Ciaran O'Reilly

INterview met Ciaran O'Reilly [audio]
Interview. Noem mij maar wereldvreemd, ,aar i kweet wel wie Ciaran O'Reilly is (heb hem een paar keer ontmoete, maar wie Martin Sheen is?

De laatste Zwarte Piet

Op tafel staat de zwarte schmink en de scharlakenrode lippenstift. Daarnaast liggen de oorringen, de zwarte pruik en de witte kraag klaar. Hij kijkt in de spiegel en neemt de spons ter hand. Vandaag verandert Gerard weer in Piet. Zwarte Piet. 

Begin tegen Gerard niet over racisme. Zwarte Piet is maar een fictief personage en het is heerlijk om eens in de huid van een ander te kruipen en even niet je bleke zelf te zijn die in de zomer na een kwartier zonnebaden al verbrand is. Dat is wat Gerard ervan vindt.
Gerard speelt al heel wat jaartjes Zwarte Piet maar de laatste jaren met steeds minder plezier.
“Er zit een rouwrandje aan,” zei hij nog tegen de journalist die bij hem kwam.
“Het was altijd zo leuk. Een feest met al die zingende kinderen! 'Sinterklaasje, kom maar binnen met je knecht' en 'Ook al is hij zwart als roet, hij bedoelt het toch goed'. En wij maar springen en dansen en pepernoten gooien”. Zijn vrouw had er zwijgend bij zitten te knikken. Uit de keuken kwam de geur van speculaas. December is de mooiste tijd van het jaar, vinden ze beiden.
“We worden voortdurend geconfronteerd met het slavernijverleden en gezeur over kolonialisme. Het lijkt wel of Zwarte Piet iemand anders is geworden. De kindervriend is een kindslaaf geworden. Hoe leg je dat uit aan je kinderen? Die hebben daar nog nooit van gehoord!” En dat laatste, dat wil Gerard graag zo houden. Waarom zou je kinderen belasten met de wetenschap dat hun vader of hun opa doet alsof het leuk is om een kindslaaf te zijn? Kunnen we nou echt niet gewoon net doen alsof Zwarte Piet niet racistisch is?

En zo klaagde hij en klaagde hij tegen de journalist die eigenlijk vooral wilde praten over gezelligheid en traditie, want daar gaat het tenslotte allemaal om. Nederland is een gaaf land, het is heel knus en warm en vrolijk en mensen die dat niet vinden moeten normaal gaan doen. En wat is er nu normaler dan Zwarte Piet spelen?
“Onze cultuur gaat verloren! Onze tradities,” jammerde Gerard tegen de journalist. “Volwassenen doen dat, dat klagen over Zwarte Piet. Geen kinderen.”
Zelf is hij 70, de volhardende Zwarte Piet Gerard, maar dit is de laatste keer. Of hij wel eens zwarte kinderen op de kade heeft zien staan bij de intocht, vraagt de journalist dan maar.
“Ja! Zwarte Pieten!” schatert hij. Maar verder viel er niets te lachen.
“Al die gekleurde pieten die je tegenwoordig ziet. Bah. Dan moet je je maar aansluiten bij een carnavalsvereniging,” mopperde hij. “Zwarte Piet moet zwart blijven, dat is ie altijd al geweest en ik heb een hekel aan verandering. Het staat zo leuk”.

Vandaag staat hij voor de tweede keer deze week voor de spiegel met het kleurige pakje al aan en brengt de eerste zwarte veeg aan op zijn voorhoofd. Dat toneelstukje had hij voor de journalist ook al even opgevoerd. Die wilde zo graag filmen hoe Gerard in Zwarte Piet veranderde. Een stukje nostalgie, want Zwarte Piet gaat verdwijnen.
Hij is er trots op dat hij nog een interview heeft mogen geven en met verve zijn Zwarte Piet heeft mogen verdedigen. Hij begon als zichzelf en eindigde als blackface. In zijn nek was nog een stukje witte huid zichtbaar. Toen de journalist weg was, veranderde hij weer in Gerard.

Vandaag staat hij voor de laatste keer voor die spiegel voor de grote gedaanteverandering naar Zwarte Piet. Een van de laatsten, tot zijn grote ergernis. Hij huilt om de dood van Zwarte Piet, echt waar. Roet Pieten en Blauwe Pieten, dat zijn geen Pieten, mompelt hij. Met zijn dochter had hij nog een discussie erover gehad.
“Maar pa, er zijn mensen die het kwetsend vinden. Er zijn kinderen die worden uitgescholden voor Zwarte Piet,” had ze voorzichtig geprobeerd.
“Onzin, dat wordt ze maar aangepraat!”
“Maar pa, wordt het niet eens tijd dat we luisteren?”
“Zwarte Piet is zwart door de schoorsteen!”
“Maar pa,…”

Hij was snel over iets anders begonnen. Dat schoorsteenverhaal was natuurlijk onzin, dat wist hij ook wel. Maar het was nog altijd het mooiste verhaal. Een leuk verhaal ook, al zijn er bijna geen schoorstenen meer. En slavernij, slavernij. Er waren in Nederland toch geen slaven? Ja, in Suriname en in Nederlands-Indie, maar dat was wat anders. Dat was niet hier en al zo lang geleden. Gerard verlangt terug naar die goeie oude tijd dat je nog trots mocht zijn op je land. Dat je nog de VOC en de WIC mocht vieren als grote voorbeelden van een geslaagde handelsgeest. De jaren vijftig, dat waren nog eens tijden! De tijd van de opbouw na de oorlog, toen we het hadden over hoe erg die fascisten waren geweest die zoveel mensen hadden meegevoerd naar werk- en vernietigingskampen. Dat was pas erg en er was niets ergers dan dat! Hoe durven mensen dat te vergelijken met slavernij.
“Zonder die slavernij hadden die zwarten het nu niet zo goed gehad,” had hij tegen zijn dochter gebriest en met geheven wijsvinger: “En nu zijn wij ineens de kwaaie pier?! Het is niet eerlijk!”
En voor ze weer wat kon zeggen: “Als het ze hier niet bevalt, gaan ze maar weg! Dit is ons land en er mag niets veranderen!”

In de spiegel ziet hij zijn gezicht weer vertrekken van woede. Oh nee, niet boos kijken. Dat verpest de schmink, al die rimpels. De natte schmink voelt koud aan op zijn huid. Je moet er wat voor over hebben. En dan ook nog je gezicht stilhouden om het te laten drogen. Dat pakje zit ook niet lekker maar ook dat offer brengt hij graag. Terwijl hij zijn gezicht verder zwart verft, neuriet hij “Zijn knecht staat te lachen, hij roept ons reeds toe”.
Voorhoofd, neus, wangen, Gerard wordt steeds zwarter. Nog even en hij herkent zichzelf niet meer. Hij oefent alvast zijn teksten. “Jullie braaf geweest? Piet kindjes snoepjes geven.” Kin, hals, nek. “Wie stout is de roe.” Klaar. Hij tuit zijn lippen en brengt de rode lippenstift aan, trekt een grimas. De man in de spiegel lijkt nu op een blackface minstrel uit de VS. Ook al zo'n mooie traditie die is afgeschaft.
Nu de pruik. Zijn vrouw staat klaar met de kraag. “Gelukkig geen metalen band zoals die kindslaven,” grapt ze. Gerard kijkt haar een moment verbaasd aan en aarzelt even voor hij zegt:

“Zie je wel. Het heeft er allemaal niks mee te maken!”

- door Joke Kaviaar -

Hangen aan een touw of over een schouder

Hans Vermeulen ruste in vrede.

Capital punishment


North Canadian paradise - het origineel is onvindbaar gemaakt, maar een cover is zeker een eerbetoon: Nite People


De vreselijke introductie laat ik toch maar staan. Dankzij YT kom ik er achter dat de Sandy Coast ook als coverband is begonnen - een alleszins acceptabel versie van Sorry she's mine van de Small Faces. Kende ik nog niet van hen.


I see your face again, het nummer waarvoor het al genoeg zou zijn geweest om het bestaan van Sandy Coast te rechtvaardigen wat mij betreft.

Maakt men revolutie voor het ziekenfonds?

Behalve dat ik een paar keer in mijn achterste geknepen werd door dames die waarschijnlijk wat wilden bijverdienen (of zou het een Russische manier van aandacht zoeken zijn?) had ik alleen contact met de gids. Hetgeen voor bijna alle leden van het gezelschap gegolden heeft. Ik moet mij nog steeds zelf knijpen - ik heb het echt gezien: een auto met Brezjnjew op de voorbank die razendsnel over het Rode Plein reed ("zonder bewaking?!" zei de gids verbaasd, hij had het ook gezien). Op weg naar de ergens in de buurt gevangengehouden top van de Tsjechoslowaakse partij. De overval had een paar dagen voor mijn reis plaatsgevonden.
De reis was een cadeau voor het behalen van het eindexamen geweest. Gids: "wat leer je op middelbare school bij jullie?" Het belangrijkste dat ik van gymnasium-alpha te melden had waren Grieks en Latijn, en de drie moderne vreemde talen. "Vijf talen? Misschien moeten jullie revolutie maken." Ik wist nog niet dat ik tot de laatste der Mohikanen behoorde die verplicht de drie grote buurtalen moest leren, naast de zware last van Griekse en Latijnse proza en poëzie. De Mammoetwet als revolutie?

"Daarvoor maak je geen revolutie," oordeelde ik streng, want op die leeftijd weet je alles. Wat waren nu de echte verworvenheden? De gids somde op: ouderdomspensioen; onderwijs voor iedereen; zorg bij ziekte. "Dat hebben wij ook allemaal," kon ik tegenwerpen. Erg goed uitleggen waar het voor nodig geweest was kon de gids niet. Dus dat kon allemaal zonder revolutie. Klopt dat, Hubert Smeets? Zouden er zonder Russische Revolutie geen sociale voorzieningen zijn geweest? Het is moeilijk na te gaan - nu ze gesloopt worden is er geen "reëel-socialistisch" tegenwicht, op Cuba na zo ongeveer. De macht moest het proletariaat wel wat kluiven toegooien om het kalm te houden, anders zouden ze ook revolutie maken. Smeets in NRC-Handelsblad is echt niet de enige die zo redeneert en het lijkt wel of er verband is want de schaamteloosheid van de heersende klasse die Bezuinigen en Privatiseren predikt en intussen zichzelf verrijkt zonder tegenprestatie ("job creators" is het ideologische praatje in de VS en Engeland, alsof het echt zo is) gaat alle perken te buiten. Maar wordt om die reden het equivalent van de Bastille of het Winterpaleis bestormd?

Smeets gooit er een quasi-historisch-materialistische verklaring tegenaan, waarom de Sowjet-Unie in korte tijd ineengestort is: "ze" hebben de derde industriële revolutie gemist. Dit is een flauwekulargument: de planeconomie hing juist van computermodellen aan elkaar. De Tweede Wereld was verder in informatietechnologie dan de Eerste. Wat de heersende orde heeft doen instorten in Midden- en Oost-Europa was het ongeloof in het eigen verhaal dat de macht zelf ondermijnde. Waarom zou men een autoritaire "orde" accepteren die niets meer te bieden had dan "het westen"? Bovendien had de Sowjet-Unie de oorlog in Afghanistan verloren. En achteraf kunnen we vaststellen dat de USSR niet op oorlog was ingesteld zoals de VS dat is met zijn wereldomvattende netwerk van bases en Humanitaire of Antiterroristische Actie. De Verenigde Staten zijn een oorlogsmachinerie waarvoor het niet uitmaakt of zij verliest of niet: de Macht maakt toch wel winst door het militarisme en wapenverkoop.

Er wordt veel gepraat over revolutie dezer dagen. De Macht staat te kijk als een hypocriete eigen-wetten-ontduikende billenknijpende kaste, maar daar is de Macht nog niet mee weg. Morgen is de Russische Oktoberrevolutie honderd. Er is in geen velden of wegen een partij te ontwaren die de weg wijst naar een wereld zonder uitbuiting van mens en natuur. Anarchisme en radencommunisme willen van zo'n partij ook niet weten. Dit lijkt mij nog steeds terecht. Het vervangen of breken van de Macht is het sluitstuk van een proces dat toch al gaande was, in Frankrijk 1789, in Rusland 1917, in de Tweede Wereld 1989-91. Het is ook zeker waar dat de Macht niet meer in zichzelf gelooft, met zijn kletspraatjes over Wilhelmus, de vlag en zijn VOC-mentaliteit (om het even bij Nederland te houden). Maar wat er tegenover te stellen? Moet men daarvoor bij Lenin te rade gaan?
(Weggevertje van wat ik als antwoord zie: jazeker, maar allesbehalve bij Lenin en zijn geestverwanten alleen).

Geen droevig lied voor mij

No sad song, Helen Reddy


Don't sing no sad song for me, Sorrows


No sad songs for me, De Walker Brothers coveren de Springfields.
Wie het hier droog bij houdt is reddeloos...
Ik ken dit in de eerste plaats van de Four Pennies, een versie die niet te vinden is op YT, net zo min als het origineel.

Een massaslachting die ook voorbij lijkt

Op warme zomeravonden heb je de ramen en eventueel deuren open, maar wel lampen aan. De filosoof Antoon Vloemans, die onder veel meer een titel Het leven is heilig op zijn naam heeft staan, schreef het in de vroege dagen van de elektrische verlichting: het is te vroeg om vast te stellen wat voor invloed de massaslachting onder insecten deze lichtbron aanricht. Op die warme dagen komen van onbekende plaatsen allerlei wemelende vliegende beestjes af, die zich meestal dodelijk verwonden aan de bron van licht en warmte. Kleine flinterdunne mugjes in allerlei kleuren, of juist de grote langpootmuggen, die echt niet komen zoemen of steken (moet je er meteen bij zeggen), het zijn nooit de "lastige" insecten die op die lampen afkomen.
Een paar dagen geleden schreef Trouw-redactrice Leonie Breebaart over de ontmoeting met die zwermen in de Cevennen, een jaar of dertig geleden.

Als we de buitenlamp ’s nachts aandeden, zwermde een onvoorstelbare variëteit aan motten en muggen naar de verlichte muur, plus een weelde aan voor mij ondefinieerbare wezens. Je zou er bang van kunnen worden. Maar het observeren van die bewegende vacht van gevleugelden en geleedpotigen, zoemers en snorders, kruipers en vliegers riep bij mij vooral ontzag op, herinner ik me. Je keek ernaar als naar een wonderbaarlijke, hoogontwikkelde inheemse cultuur. Je bent er te gast, je wordt getolereerd.

Veel van die ongekende insecten zullen prooidieren zijn van vleermuizen, gierzwaluwen en ander in de lucht rondvliegend en etend gewerveld gedierte. Als luchtlagen in de nacht dalen en de kunstmatige lichtbron aangaat is het tijd voor de ontmoeting met deze beestjes.
Of "is het"...? Ben ik alleen als ik vaststel dat die avondlamp in zomerse dagen niet zoveel leven meer aantrekt? Blijkbaar heeft de massaslachting waar Vloemans voor vreesde elders plaatsgevonden.
En dan - is de collectieve verleiping al zo ver gevorderd dat mensen de spectaculaire en waarneembare afneming van insecten allesbehalve erg vinden? Onder het motto: wie zit er te wachten op vliegen, muggen, wespen of kevers? Het zou best eens kunnen.
Het leven is voor heel velen niet zo heilig.

Leeszaal West, Rotterdam

Als u zich net als ik afvraagt wat George Monbiot bedoelt met het Rotterdamse initiatief dat van onderaf vormgegeven wordt: Leeszaal West.

Het Nieuw Neederlands Volkslied

Vanaf deze week leren kinderen het Wilhelmus op school. In naam van de koning, het nationale racisme en de koloniale verheerlijking! Hier is de nieuwe tekst:

NEEDERLANDS VOLKSLIED
(Uit het hoofd leren verplicht!)

't Wilhelmus zullen we stouwen
in kinderhoofden en -bloed
Om 't vaderland te behouwen,
moet er soms iemand dood
Op driekleur en 't oranje
ben ik zo gefixeerd
Ons landje van Kokanje
heb ik zo aangeleerd.

Uit vrees met vreemden te leven,
hebben wij dit bedacht
Ze moeten wel verdreven
van 't land, uit alle macht
En wie zal ons verleren
de haat als instrument?
De rug zal ik hen keren
't Gelijk zijn wij gewend.

Geloof ons en bewapen
je voor ons handelsvloot
Ons nationale graaien
heeft menig mens gekooid
Aan ons is het te geven
het recht om te bestaan
Wie niet voor ons wil beven,
met die is het gedaan.

We zullen ons bevrijden
Aan ons is alle macht
Kolonies die we leiden
Aan ons is alle pracht
Gehouden om te eren
ons Gouden glorietijd,
zal ik dit lied wel leren
als een plichtmatigheid.

Joke Kaviaar