Geen "neen!" zonder ook een "ja!"

Naomi Klein spreekt op de conferentie van de Labourparty afgelopen week.
De schrijfster van No logo kan geacht worden links van de sociaal-democratie te staan, maar ze zegt het zelf: "these are bleak times" - in het Nederlands zou je juist zeggen: donkere tijden. En zij vindt de Labourparty zoals die onder Corbyn verschijnt de moeite waard om zich aan te verbinden als spreekster.

In No is not enough stelt Klein dat het, zoals de titel uitdrukt, niet voldoende is om "neen!" te zeggen tegen Trump en de Trumpachtigen die aan de macht komen in de zogenaamd ontwikkelde wereld. Trump is geen plotselinge afwijking van een normale toestand, hij is de consequentie van de neoliberale normaliteit. Hopen op een terugkeer naar "het normale" is zinloos. Ook als Trump via een of andere procedure opzij wordt gezet is het uit met de normaliteit zoals we die gewend waren: dan wordt een zich christen noemende godsdienstwaanzinnige president, die waarschijnlijk een kwezel als hijzelf is zal installeren als vicepresident (Paul Ryan, zou ik denken). Hetgeen aardig doet denken aan waar Rutte III op zal lijken.

Natuurlijk is "neen" zeggen meer dan nodig. En al de dag na de inauguratie weerklonk het daverend in alle steden van enig belang in de VS. En het klinkt dagelijks als onder het motto Black Lives Matter gedemonstreerd wordt (in St. Louis is het nog steeds aan de gang!).
Maar omdat het terug naar normaal niet meer zal gaan is het nodig naast het "neen" contouren te hebben van waarop "ja" gezegd kan worden. Klein verwijst naar het Leap manifesto dat zij zelf heeft helpen opstellen - maar dit geldt voor Canada. Hoe internationalistisch je ook moet zijn, de Canadese situatie is anders dan de Nederlandse, die alweer anders is dan de Engelse (of noem het: Britse).

Nederland heeft niet ergens op een verborgen bankje in de Staten-Generaal een Sanders of Corbyn die plotseling naar voren komt en de in de gangbare politiek vertaalde stem voor een alternatief wordt. Die zo ook de ruimte creëert voor een radicaal alternatief. Hier is uit de krochten van een zogenaamd liberale partij nou juist de voorman van een fascistengenootschap opgedoken.
Maar het is zaak (hardop) na te denken over waar "ja!" op gezegd moet worden, in Nederland ook.