Een van de conclusies die J. Rentes de Carvalho (RdC) trekt in zijn onlangs opnieuw uitgegeven (als Kritische Klassieke, toemaar) Portugal – de bloem en de sikkel kon ik bij een terugblik op het Portugese revolutionaire proces van 1974-76 onderschrijven.
De nationalisatie van de grote conglomeraten die het oude regime hadden geschraagd betekende modernisering op staatskosten – en, hetgeen in zijn boek niet aan de orde is, overeenkomstig de regels van Brussel en Washington zijn al die genationaliseerde bedrijven hetzij opgeheven hetzij voor een appel en een ei 'geprivatiseerd'. Als het anders was gelopen dan zou RdC geen gelijk hebben gekregen. En nee, ik ga hem nog steeds niet gelijk geven met terugwerkende kracht en een diepe schuldbelijdenis doen over veertig jaar geleden. In de eerste plaats niet omdat het gelijk van RdC dat nu uitgekraaid wordt, voorbijgaat aan het belangrijkste doel van de Portugese omwenteling van 25 april 1974: een einde maken aan absurde koloniale oorlogen. Dat is gebeurd. Angola en Oost-Timor zijn niet 'netjes afgeleverd' maar vanuit Nederland kan men dat moeilijk als Nederlander kritiseren, met Nieuw-Guinea, Suriname en thans voorheende Nederlandse Antillen in gedachten.
En '25 april' heeft niet socialisme in een enkel Westeuropees land opgeleverd maar dan toch in ieder geval een parlementair-democratisch gelijkgeschakeld regime met partijen die als eieren op elkaar lijken en waarin corruptie en nepotisme hoogtij vieren. De andere dictaturen die in die jaren 'omvielen', Griekenland en Spanje, vallen in dezelfde categorie. En noch na 1917 noch na 1974 had socialisme in één land kans, en de Grote Kladderadatsj bleef uit. In de jaren zeventig meer nog dan destijds na 1917. Het is flauwekul om dit per se op het conto van Portugese onderontwikkeling te schrijven. Brussel (toen nog in de eerste plaats zetel van de NAVO) en Washington waren ten volle bereid de linkse koers van het nieuwe bewind tegen te werken en de buitenlandspecialist van de PvdA fungeerde van harte als koerier van de CIA ter bevordering van de contrarevolutie. En inderdaad, Moskou had er ook geen trek in en Peking nog minder. Tegenwerking in de vorm van brandstichtingen en bomaanslagen moest ook toen de juiste markteconomische koers aangeven. En een contrarevolutionaire staatsgreep op 25 november 1975 zorgde er voor dat het af ging lopen met het bezetten van bedrijven en deze zelf in handen nemen, of het nu om de krant República ging of verwaarloosde landerijen in Alentejo. Niet eens in één klap, maar geleidelijk. Normalisering heet dat dan.
Spijtig, ik kijk niet met spijt of schaamte terug op mijn betrokkenheid bij georganiseerde solidariteit met de radicale beweging van de arbeiders in Portugal destijds (die soms maar meestal niet steun kreeg van de arbeidersbeweging – over het verschil ga ik het nu niet hebben). Ik zie geen reden Grote Broer met terugwerkende kracht gelijk te geven en lief te hebben. Spijtig voor Rentes de Carvalho en al degenen die hem de lof toezwaaien die hij destijds niet heeft gekregen.
Zeg ik even als trots lid van de Portugal Informatiegroep Amsterdam en toenmalig deviezensmokkelaar zonder steun van CIA of PvdA.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten