Het streven blijft, al wijkt het doel

De herziene editie - of alles er nog mazzeltov in zal worden?

Tweeëneenhalf jaar heb ik mij opgehouden in de kring van het georganiseerd anarchisme in Nederland. Er waren vaak openbare scholingsavonden aan verbonden: inleiding, vragen, discussie. En scholingsliteratuur: Analyseer deconditioneer van Fons Elders, het boek naar aanleiding van een Teleac-cursus filosofie. De televisiedocent stak niet onder stoelen of banken dat hij anarchist was, maar noemde genoeg Grote Denkers der Eeuwen zodat het ook weer niet opviel. Een ander beoogd scholingsboek was Sociale aktie van Piet Reckman. Ik las het snel uit, vroeg mij af wat ik er van opgestoken had en voordat ik het kon laten bezinken vroeg I. het van mij te leen, en zwakkeling die ik ben kon ik het een mooie vrouwelijke kameraad niet weigeren.
Ik heb het boek niet meer teruggekregen. Als ik I. tegenkwam, in het algemeen in ons beider stamcafé, wij waren beiden opgestapt bij de anarchisten, vroeg ik er naar. Dan kreeg ze mij weer vermurwd met het citaat van Reckman over de situatie waar al dat aktievoeren toe moest leiden. Volgende keer. Die kwam nooit.

Iedere traan zou gedroogd worden, de woestijn zou bloeien. Mazzeltov zou het wezen. Nu ik het nog eens opschrijf vraag ik mij af of de wat vage joodse achtergrond van I. haar hier extra over deed schateren. Mazzeltov zal het wezen, schreef de man van de aktie- en leefgemeenschap Sjaloom, die ook nog lid van de PvdA was en aan wie door boosaardige PvdA-ers het niet-doorgaan van kabinet-Den Uyl II wordt geweten - alsof Van Agt er eigenlijk niet toe deed.

Ik heb het hier in het verleden wel eens vermeld dat mijn "actie"-vuurdoop was in het Biafra Actie Comité, dat ijverde voor erkenning van deze onafhankelijke republiek. Met alle wereldmachten van belang tegen zich was het voor Biafra niet te winnen. Ten koste van miljoenen mensenlevens en een overhoop gehaald verarmd land moest Biafra het opgeven. Het leeft voort in (voor mij) moeilijk te bevatten plaatselijke chiliastische bewegingen, en in de literatuur: Soyinka, Achebe, Okri en Chimamanda Ngozi Adichie als nieuwste. Het streven was een verloren zaak. Maar dat was het toch niet voor mij - dat was het voor de miljoenen die verhongerd of bestolen zijn, en die in Nederland van wat zich "links" noemde een fijne trap na kregen: "hongerige negertjes doen het goed op televisie".
De politiek-ideologische keuze die ik er aan verbonden heb is ook een verloren zaak, als je denkt dat de staat en het kapitaal in een grote kladderadatsj op een mooie dag in een klap weg zal wezen, waarna het mazzeltov zal wezen. Het brengt mij niet op andere gedachten, mede door wat in de op een na voorgaande zin staat.

Dat is het doel dat steeds aan of voorbij de horizon ligt.
Activisme is tenslotte altijd wat men kan noemen reformistisch. Zelfs als het om Grote Zaken op het gebied van Internationale Solidariteit gaat. Dat mazzeltov blijft altijd voor morgen of overmorgen. Overwinningen op kleine schaal: kraakactie die kaalslag voor kantoren tegenhoudt; lobbyen tegen hoogbouw; de acties tegen de sloop voor de metro in Amsterdam heeft de megalomane plannen voor een metronet decennialang in de koelkast gehouden (de Dienst werd niet opgeheven en dus moesten of moeten we er alsnog aan geloven). Het zou mooi zijn als de actievorm als het ware een voorafschaduwing was van die ideale maatschappij waarin iedere traan gedroogd wordt en alles mazzeltov zal zijn. Maar laat ik Lenin eens parafraseren: als we op de ideale mens moeten wachten voor de revolutie komt het er echt nooit van. En daarna zullen we ook nooit ideaal zijn. De horizon van dat mazzeltov ligt altijd verderop.

Soms lijkt het beloofde land een beetje in zicht. Tamelijk dichtbij bijvoorbeeld bij de bezettingen aan de Universiteit van Amsterdam, of nog afgelopen jaar: Nuit debout, met als hoogtepunt dat voortbrengsel van spontaan wederkerig hulpbetoon: het orkest en koor. Dan wijkt de einder, zoals het de einder betaamt. Doen wat de hand te doen vindt, omdat je niet neutraal kunt zijn op een rijdende trein (die is van Howard Zinn).