De blanke maskers die voortbestaan

De zolder met zijn bruinhouten balken, zijn stofgeur, zijn weinige licht, de dichte deur waarachter iemand woonde die verder niet met de familie te maken had ook al noemde ik haar "tante", ik ben er in gedachten zo weer. En daar riep mijn zus door herhaaldelijk dreigend Tamtamtam is een dolle negerstam te zingen dreiging van het plotseling tevoorschijnkomen door deze oproep van die griezelige mensen. Ik was nog op de leeftijd waarin ik geloofde dat zoiets mogelijk was. Dat vind ik psychologisch eigenlijk interessanter dan de inhoud van de tekst. Onschuldige blanken kwamen met kleren en al (stel je voor dat ze nakend werden afgebeeld) in kookpotten terecht. Toen ik niet meer van die gevoelige leeftijd was hoorde ik nog in een documentaire over de Koekoekoekoe-kannibalen ergens op Nieuw-Guinea, evocatief genoeg, de naam en de aanduiding.

Dat kookpottenidee, waar komt het vandaan? Het moet wel in verhalen op zijn kop gezette kolonialenpraktijk zijn, een manier om een mogelijk schuldgevoel de kop in te drukken. Is het aan huidskleur gebonden? De Russen noem(d)en de Nenets Samojeden (de vernederlandsing verwijst nog naar een honderas), zelfeters, menseneters dus. Wat wellicht hun onderdrukking moest rechtvaardigen. Maar de Nenets zijn niet "zwart", zoals de illustratie duidelijk kan maken, tenzij in politieke zin, zoals dan ook Yanis Varoufakis zwart is.

"De neger" ontstaat in de ontmoeting met "de blanke", betoogt Frantz Fanon, en dan speciaal in de koloniale verhouding, moet daaraan toegevoegd worden. "Ethiopiër", iemand met een verschroeid gezicht, was geen denigrerende (!) aanduiding in oude tijden, een verschil in huidskleur is niet te ontlopen of te ontkennen. Er waarden aan verbinden is weer iets anders. Kookpotten bijvoorbeeld. De aanduiding kannibaal. Om van slaaf of koloniaal onderhorige niet te spreken.
De wens een halverwege de negentiende eeuw uitgevonden traditie in uitgerekend Nederland te koesteren van het domme sterke knechtje van een uit Klein-Azië afkomstige kindervriend die niettemin erg "wit" is.

Fanon stelt zich evenwel op een klassestandpunt in Peau noire, masques blancs. "We" zijn er al met al niet op vooruitgegaaan.
Een in vijf stukken geknipte documentaire naar aanleiding van het boek.