Het kapitalisme was living on borrowed time was het motto van Paul Baran's Political economy of growth. Voortbestaan na een voorzegd einde kan nog knap lang duren, de uitdrukking kan letterlijk vertaald worden maar heeft zij betekenis in het Nederlands? In de blessuretijd spelen, dat is een begrijpelijke en mogelijke zinswijze, waarvan ik afvraag of die een kleine zestig jaar geleden bestond. De Duitse socioloog Wolfgang Streeck was mij tot de Maagdenhuisbezetting onbekend. Hij hield er een lezing over "Europa", de Europese Unie of de Europese Monetaire Unie, die zoals hij het uitdrukt in "gekochte tijd" voortbestaat. De term past wel bij een gefinancialiseerd kapitalisme waarin overheden die onder de Europese Centrale Bank vallen de mogelijkheid van een zelfstandig financieel-economisch beleid niet meer hebben. Streeck stelt het staatsvolk tegenover het marktvolk. Het tweede, vaak ook "de markten" genoemd, zijn de vaterlandlose Gesellen, met de "1%" zijn ze eigenlijk nog niet juist gevat in woorden. Het neoliberalisme dat "de markten" moet helpen bij het overeindhouden van hun crisiskapitalisme zou de democratie waaraan het staatsvolk gebonden is niet kunnen overleven. Zeker niet als echte democratie nagestreefd zou worden (die was tenslotte waarachtig in beeld en ter sprake ten tijde van de Maagdenhuisbezetting). Echte democratie zou het kapitalisme niet handhaven - hier is democratie als onderwerp bedoeld, maar de dubbelzinnigheid wordt gesteund door de situatie: de democratie kan het neoliberalisme niet overleven. De staatsgrepen die in 2012 werden uitgevoerd in Italië en Griekenland waren illustratief.
"Gekochte tijd" is het hoe dan ook, omdat de gouden tijd echt voorbij is, al sinds het begin van de jaren zeventig.
Dezer dagen is het er op of er onder voor de Griekse democratie. Als het aan de Merkels en de Dijsselbloemen ligt wordt Griekenland verder onderworpen aan de verplichting af te betalen wat nooit in handen van de "gewone Griek v/m" is geweest: het geld van alle leningen die de plaatselijke banken hebben afgesloten en dat in de vorm van terugbetaling direct naar Franse en Duitse banken wegvloeit. De Grieken betalen de prijs in de vorm van de ook voor Nederland zo veelgeprezen "hervormingen": totale sloop van een toch al weinig uitgebouwde verzorgingsstaat en uitverkoop van gemeengoederen. Griekenland kan gedwongen worden de monetaire unie te verlaten, eventueel de EU en daarbij wellicht ook de NAVO, in dit geval zijn de drie nauwelijks te onderscheiden. Of de regering van Syriza dit wil is nauwelijks aan de orde. Als deze regering moet doen wat alle andere ook gedaan hebben is dit het einde van de Griekse parlementaire democratie.
Streeck ziet als enige oplossing bij gebrek aan perspectief op een Europawijde revolutie het uiteenvallen van de muntunie - niet alleen een uittreden van Griekenland, maar op den duur van alle "zwakke" landen waarmee het voortbestaan van het project zelf onhoudbaar wordt. Misschien al zeer binnenkort in dit theater...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten