Tolstojs "Wat te doen?"

In zijn tijd is het niet integraal vertaald geweest, althans niet in het Nederlands (ik heb de Engelse vertaling van Aylmer Maude gelezen). Het moeilijke aan dit boek is dat het niet gericht kan zijn tot het "gewone volk", dat moeilijk gehoor kan geven aan een oproep handwerk te verrichten en kinderen te baren tot men er bij neervalt. Die taken werden toch wel uitgevoerd. Het gaat louter om het schuldgevoel van de rijke дармоеды - de eters die niets voor hun bikken doen, drones vertaalt Maude, misschien is het onfraaie Nederlandse uitvreters het duidelijkst.

Het "gewone volk" hoefde ook niet per se te vernemen hoe beroerd het er aan toe was - dat weet het zelf wel. Is het propageren van zelf knollen verbouwen, wat altijd nog tijd genoeg overlaat voor schrijven, schilderen of denken, een middel tot bevrijding van de werkende klasse? Ik vraag mij af of dit zelfs in 1886 in Rusland zomaar van toepassing was. Vergelijk het met Orwell, die het niet uitspreken van de h aan het begin van een woord al een hele handreiking vond aan de arbeidersklasse.
Schrijft u nu maar liever en liefst niet deze dingen...

Misschien moet ik niet in vermanende monoloog vervallen tegen Tolstoj maar berusten dat dit een inspirerende bron moet zijn geweest voor hooggeschoolden die knollen gingen verbouwen, als in Blaricum. Dus in de eerste plaats een historische bron. Kan het inspirerend zijn voor "nu"? Niet in de mate waarin het op schuldgevoelens gebaseerd is, het idee van "terug naar het land" is iets anders. Het is ook iets anders dan"terug naar de natuur" waarvan Tolstoj en hij niet alleen altijd beticht wordt. Peter Maurins idee van agrarische communiteiten is gebaseerd op zijn boerenafkomst en hij kon zich hiertoe beroepen op onder anderen Tolstoj.

- Wordt vervolgd -