De onuitsprekelijkheid van sommige zinnen

Het Griekse grammaticaboek lag opengeslagen bij het paradigma van thneskein, sterven, en het was de bedoeling uit te leggen wat het aspect is van het Griekse perfectum: een voortdurende handeling of toestand, zoals ook in het Engels. Tethneka, τέθνηκα, ik ben gestorven, oftewel: "Ik ben dood". Mijn moeder zag dit Nederlandse zinnetje en zei: "hoe kan dat nou, dat kun je toch niet zeggen?"
Logischerwijze niet nee, ik verdedigde mijn Griekse grammatica door te verwijzen naar verhalen die ik (ook nog) niet gelezen had maar die denkbaar zijn: dat iemand vanuit de Andere Wereld zoiets zegt. Voor de christenheid is het in een van de Paulusbrieven een sleutelzin: ik ben dood, Christus leeft in mij. Maar het blijft een ongemakkelijke en op zijn minst ongewone uitdrukking, in het dagelijks leven onmogelijk.

Iets dergelijks kan men zeggen over "ik droom" of "ik slaap". Hoewel het eerste nog mogelijk is in de context van de droom zelf: het droombewustzijn dat doet weten dat de beelden een droom zijn. Naar de eerste betekenis van de werkwoorden heeft de tegenwoordige tijd alleen zin in de derde persoon: hij/zij droomt, hij/zij slaapt. Dromen, slapen en "dood zijn" zijn verschillende niveaus van een andere realiteit die wel met taal is uit te drukken maar die zich onttrekken aan de logica van het waarheidsschema. Iemand die doet weten: "ik ben dood" past niet in de eendimensionale wereld waarin ingevingen of verschijningen slechts bespreekbaar zijn in de spreekkamer van de psychiater.

Er zijn andere onmogelijke taaluitingen die dagelijks over ons uitgestort worden, hoogstwaarschijnlijk op dit zelfde ogenblik onder een tabblad van deze computer terwijl ik dit tik. "Maak kans!" "Win!" - en in dit verband een van de ergst denkbare: "Flirt!" Taaluitingen die slechts betekenis hebben in een wereld waarin menselijk handelen pas echt zin heeft als het in geld is uit te drukken. Een heel mooie die hoort bij de context van trainingen waarin men het gewoon moet gaan vinden de opdracht te krijgen: "Word verliefd" (nu vanaf 200 euro!), is: "Wees spontaan!" De onmogelijkheid van deze opdracht dient men niet te overwegen.

Taaluitingen die in feite nadenken uitsluiten. In een kort interview wordt Noam Chomsky, de linguïst bovenal tenslotte, gevraagd wat hij de eigenlijk onuitspreekbaarste zin vindt die hij kan bedenken. Na enig heen en weer gepraat komt het er uit: "De Verenigde Staten brengen de democratie over de gehele wereld."