Tuchtiging op de Balkan

Jacques Ellul heeft ooit gezegd dat iedere gedachte over de toekomst in het huidige kapitalisme betekenisloos is. Waarmee het verboden k-woord bij deze geherintroduceerd is. Over de oorlog van de NAVO, dus ook 'onze' oorlog, tegen Joegoslavië/Servië schrijven als het artikel er langer over doet in druk te verschijnen dan de oorlog tot nu toe geduurd heeft is dus al helemaal hachelijk.

De eerste panische reactie op de dreigingen van Jeltsin zijn bij mij alweer weggevallen: hij heeft het over een mogelijke wereldoorlog, maar wie zegt dat deze eigenlijk al niet is begonnen. Of neen, dit alles is deel van de implosie van het kapitalisme, volop aan de gang in de gebieden die de zwakste schakels vormen: de Tweede en de Derde Wereld. Of de tachtig verkenners van de Britse Special Air Service gevolgd worden door wat nu hardnekkig 'grondtroepen' worden genoemd (er zullen hiermee wel geen zandhazen, maar eerder tankdivisies bedoeld zijn), het valt niet te zeggen. De aarzeling om meer dan een 'Sectie Stiekem' in te zetten als hulpje voor de vrinden van de NAVO, de UÇK, bewijst vooral dat juist beroepslegers er niet op ingesteld zijn dat niet alleen doden, maar ook gedood worden, bij het vak hoort. Als je bedenkt dat een contract voor legerdienst in de Verenigde Staten een manier is om zich van een studiebeurs te verzekeren begrijp je die schijnbare totale demoralisatie beter. Er is trouwens niet veel in te brengen tegen een grondig opzien tegen het sneuvelen, zelfs als je daarvoor gekozen lijkt te hebben.

Oorlogsinspanning doet wel het vernisje van democratische gezindheid verdwijnen. Volkskrantredactrice en -columniste Anet Bleich gaat op schrille toon tekeer tegen 'pacifistische ingezondenstukkenschrijvers' als Piet Reckman. De tot de paarse heilsleer bekeerde ex-CPN-ster laat daarmee even zien dat het van kleur verschieten van hofideologen niet alleen geen andere inhoud, maar zelfs geen andere vorm oplevert. Dat pacifisten als enige medium nog het ingezonden stuk ter beschikking staat is voor zo iemand eigenlijk al veel te veel - in haar communistentijd stonden er in het blaadje van de ASVA of de krant van de CPN helemaal geen dissidente oprispingen, zelfs niet ingezonden. En Bleich is bij lange na niet de enige die het hebben van een opinie tot misdaad verklaart.

Over pijnlijke types gesproken: de Groene Duitse minister van Buitenlandse zaken die in verband met de Duitse oorlogsinzet tegen Servië de goede smaak heeft te zeggen 'Nie wieder Auschwitz' als antwoord op pacifistische partijleden, hoeven we toch geen geschiedenisles meer te geven. Op treffende wijze bewijst de nieuwe Duitse coalitie hoe juist het is te denken dat alle partijen één pot nat zijn. Een CDU-minister die de oorlogshandelingen in Kosovo zou gelijk stellen aan industriële, massale, planmatige vernietiging van mensen op grond van vermeende etniciteit zou het misschien moeilijker krijgen dan Joschka Fischer. Serbien musz sterbien, het hoort ook wel bij Fischer's partij, die naar een gezonde bodem en gezond bloed streeft.

In een anarchistisch medium moet het niet nodig zijn uit te leggen dat de woede die uit het bovenstaande spreekt niet voortkomt uit sympathie voor het bewind in Joegoslavië/Servië. De vijanden van mijn vijanden zijn mijn vrienden niet, zie zelf maar hoe u deze vergelijking invult. Maar bijvoorbeeld de propagandistische desinformatie die bij het wegvallen van een pluriforme openbaarheid hoort gaat mij te ver. Bekijk de 'etnische' Times-kaart van het voormalige Joegoslavië, en constateer tot uw verrassing dat Servië het grootste vlekkenpatroon van etnische minderheden vertoont van deze hele zogenaamde volkerengevangenis. Groot-Turksgezinden beroepen zich er op dat men in Belgrado met Turks terecht kan. De Servische overheid streeft niet per definitie naar 'etnische zuiverheid', dit streven is een resultaat van de burgeroorlog, niet iets wat er aan voorafgaat.
Het is allemaal al erg genoeg, maar het is geen exclusief Servische specialiteit. Alleen worden door de staatsopinieindustrie slechts de voorbeelden van Servisch wangedrag breed uitgemeten: de met Amerikaanse wapens uitgevoerde Kroatische 'zuivering' van de Krajina in 1995, de uitdrijving van Serviërs uit door de moslims veroverde streken in Bosnië dienen met de mantel der vergetelheid bedekt te zijn.

De opiniesmeden gaat het natuurlijk in hoge mate om Humanitaire Belangen, maar mag men de NAVO, borg van de Democratische Markteconomie, dergelijke bedoelingen toedichten? Zouden de belangen van de wapenindustrie geen rol spelen? En wapenindustrie heeft grondstoffen nodig. Kosovo is het rijkste mijnbouwgebied van het Balkanschiereiland (dat de mensen in dit gebied de armsten van het schiereiland zijn, behoort bij het vaste patroon van het kapitalisme). Lood, zink, nikkel, zilver, bauxiet, chroom, steenkool, ijzererts: voorzover de bodemschatten al geëxploiteerd worden, is een serie bombardementen wellicht effectief om de rijkdommen op de gepaste wijze te privatiseren. Een getemd bewind in Belgrado of een protectoraat over een Albanees meerderheidsbewind in Kosovo zal zeker voor de gewenste tucht van de markt zorgen in deze streken. Het lijkt er op dat evenals in Congo/Zaïre de aanwezigheid van mensen in de mijngebieden nauwelijks terzake is: desnoods ledig op te leveren...

Het partijdig en gewelddadig optreden in de zoveelste burgeroorlog in voormalig Joegoslavië maakt het Misha Glenny/Robert Kaplan-rampenscenario voor de Balkan steeds waarschijnlijker. Het protectoraat over de voormalige Joegoslavische republiek Macedonië zal niet onpartijdig kunnen blijven of moet opgeheven worden. En als deze domino in bloedvergieten omvalt, is de beurt
aan Griekenland. Men zegt vaak dat de oorlogen in ex-Joegoslavië de eerste oorlogen in Europa sinds 1945 zijn. Het is maar wat men Europa noemt, maar over Griekenland zal niemand twijfelen. Welnu, de Griekse 'burgeroorlog', die in feite pas in de jaren tachtig in plechtige verzoening beëindigd is na een informele wapenstilstand van dertig jaar, ging niet alleen tussen 'rechts' en 'links', maar had ook een etnische component. Zoals ook regionale grootmacht Turkije ontkent Griekenland het bestaan van andere volkeren binnen zijn grenzen, maar er wonen nog steeds Slavischtaligen 'Macedoniërs', de reden waarom Athene die naam niet wil accepteren voor de republiek van Skopje), Albanezen, Turken, Vlachen, 'moslims' en hoe men niet-Griekse mensen binnen Griekenland ook verder kan aanduiden. Als deze domino aan de beurt is kan Turkije niet afzijdig blijven. De Verenigde Staten hebben bij voorbaat al gekozen: voor Turkije. Geldt dit ook voor Europese landen, even afgezien van Groot-Brittannië, ook al is daarvan de loyaliteit op dit punt niet zeker? Het maakt niet meer uit wie het etnische spook uit de kast heeft gehaald, het einde is nog wel even zoek.

Het uur van de waarheid voor de NAVO, en voor de rol van Rusland, zal hoe dan ook slaan. Anarchie of kapitalistische barbarij (dat laatste, beste opinietypes, was en is gaande in Albanië, al noemt ú dat juist anarchie), een derde is er niet. Massaal voor de tanks gaan liggen, zoals Fred van der Spek zegt, is waarschijnlijk de beste en enig gepaste strijdmethode, maar zie zo gauw maar eens een massale beweging op de been te krijgen. De katastrofe gaat verder, in de Tweede en de Derde Wereld. Maar ook in de Eerste Wereld: dat in de kapitalistische metropolen alles zijn gewone gang gaat, dat is juist de katastrofe, om Walter Benjamin te parafraseren.

(1999)