Alles zullen ze er aan gedaan hebben om voor de derde reeks van het TV-programma 'Buch in de bajes' de vrouwenbajes 'Ter Peel' zo vriendelijk mogelijk te presenteren. Niet voor niets viel om te beginnen de keuze niet op Zwolle, Breda of Nieuwersluis: deze zien er op het eerste gezicht sowieso naargeestiger uit.
Toen ik hier kwam op zaterdag 23 november viel één ding me als eerste op: het is een bajes zonder tralies. De Bijlmerbajes was in het begin ook zo, tot er een aantal mannen een ontsnappingspoging deden door een biljarttafel door het raam te beuken: er zijn grenzen aan onbreekbaar glas. Enfin, je hebt hier geen biljarttafels en voorzover ik heb kunnen zien, zitten de meesten hier korte straffen uit. Heel veel van hen zijn vrouwen die worden gegijzeld omdat ze een verkeersboete niet kunnen betalen. Ik vraag me af of onze grote 'vriend' Menno aan dit fenomeen aandacht heeft besteed: hoe de bajes wordt gebruikt om van arme mensen voor het betalen van boetes geld af te persen dat ze niet hebben, zonder dat daarvoor een afbetalingsmogelijkheid is bij het CJIB (Centraal Justitieel Incasso Bureau). Als je argumenten zoekt om de bajes af te schaffen, moet je hier komen! Het is je reinste chantage. Maar daarvoor zal Menno Buch hier niet geweest zijn. Zijn uitzendingen vormen één grote vergoeilijking en verheerlijking van het strafrechtsysteem. In zijn interviews met gevangenen stelt hij zich neerbuigend en belerend op, waar hij het personeel benadert als verstandige mensen die een moeilijke klus te klaren hebben, en dat zo humaan mogelijk doen.
In de afdelingen in de bajes hangen briefjes met telefoonnummer en e-mailadres van het programma, zodat je contact kunt opnemen als je met Menno wilt praten, als je iets wilt vertellen. Dan zal er eerst een voorgesprek plaatsvinden. Bellen? Zonde van je magere beltegoed, want de telefoonkaarten van Telio (=vervanging van KPN telefoon, waardoor gebruik van goedkope kaarten als jailphone en cobra is geblokkeerd) zijn zó op hier. En e-mail? Get real!
Er waren natuurlijk wel gelegenheden om de heer Menno aan te spreken, maar dan stond hij opnames te maken. Niet echt dus. Zo kwamen we hem twee keer tegen. De eerste keer werden we gewaarschuwd allemaal zachtjes langs te lopen om niet te storen, want Menno was een interview aan het opnemen met één van de vertegenwoordigers van deze prachtige inrichting. “Stt!” “Ssssst!” “SSST!” sisten we tijdens het langslopen, en ik moest denken aan die demonstraties waarbij we dat ook doen, maar dan om stillen te verjagen.
Een tweede maal stond meneer Buch pontificaal in de gang bij de ingang naar de luchtplaats te filmen. Je kon er niet omheen. Alweer filmde men een medewerker van deze fantastische bajes. Probeer dan maar eens níet in beeld te komen!
“Ja, maar we maken jullie onherkenbaar” had de filmcrew gezegd toen ze op de voorlaatste opnamedag in de bibliotheek wilden filmen,“daar zijn we nog niet geweest”. Zekerheidshalve ben ik maar ver achter de camera gaan staan met mijn boeken, om daar vervolgens te worden aangesproken door de opnameleidster, wijzend op mijn boeken: “Zo. Jij bent heel wat van plan!” Alsof je een kind aanspreekt. Het tekent de houding waarmee Buch met zijn crew de bajes binnenkomt.
Het heeft dan ook totaal geen zin om te proberen in een interview voor dit programma iets kritisch over het strafrechtsysteem en de bajes te gaan zeggen, zoals een aantal vrouwen voorstelden te doen. Dat knippen ze er toch maar uit. Nee, ze willen zielige gedetineerden die een vreselijke misstap in hun leven hebben gemaakt, of mensen die heel erg goed kunnen worden weggezet als gevaarlijke gek of harde crimineel. Mensen die prima in de formule van het programma passen, en dat programma, dat is uniek in Nederland. Bij u gebracht door de grote Menno Buch, de man achter de 06 sexlijnen, de uitvinder van de ultieme vorm van exploitatie van vrouwen, die nu een kijkje hier in een vrouwenbajes is komen nemen. Hem gaat het om de handel, zoals hij ook zegt in dit interview uit 1998, en hij wil scoren. Of dat nu is met een programma over sex of over de bajes. Het gaat dan ook vooral over de persoon van Buch, en niet over de mensen die door het bajessysteem nog verder naar de klote worden geholpen.
Donderdagmiddag 28 november 2013, gisteren: de opnames zijn afgelopen dinsdag afgerond. Ik heb op het moment 'rapport' wegens werkweigering en zit 24/7 achter de deur behoudens een uurtje luchten in een luchtkooi van twee bij vier meter. Ineens hoorde ik de vrouwen al om drie uur op de afdeling terugkomen van 'arbeid'. Was het inpakwerk voor de Action 'op'? Ik legde mijn oren te luisteren aan de deur. Nee, het werk was niet op. “We nemen afscheid van Menno Buch” hoorde ik een piwi zeggen. Er was dus een afscheidsreceptie voor de grote heer Buch, en daarvoor moest dus de hele bajes in lock-down, om de bewakers, piwi's en al die andere aan opsluiting geld verdienende profiteurs de gelegenheid te bieden om te gaan borrelen met Buch. Allicht waren de gevangenen niet uitgenodigd, die werden zorgvuldig opgesloten. Zij mogen slechts figureren in de egotrip van Menno Buch. Ze mogen het inkijkje zijn in de wereld achter de deuren, de hekken, de muren, wij zijn niets anders dan leveranciers van kijkcijfers. In het zojuist door mij al aangehaalde interview zegt Menno Buch tot besluit: “Ik ben niet geïnteresseerd in mensen. Ik houd niet van mensen.”
Binnenkort te zien op TV: Menno Buch-in-de-bajes vanuit deze bajes Ter Peel. Zouden ze voor Menno het schrikdraad bovenop de hekken hebben verwijderd? Het zal er niet lang geleden nog op gezeten hebben, getuige het feit dat de bevestigingen daarvoor er nog op zitten. Zouden ze voor hem ook de luchtplaats hebben opgeknapt? Is Menno op de isoafdeling geweest? Heeft hij daar gefilmd? Hoe selectief heeft hij de vrouwen uitgekozen, die aan zijn programma hebben mogen meewerken?
Het toeval wilde dat ik op mijn beurt een klein kijkje achter zíjn schermen heb kunnen nemen, en Menno Buch is niets anders dan de zoveelste profiteur van de ellende van andere mensen! “Als je gevoelloos door het leven kan gaan, heb je nergens last van” zegt hij. Ik hoef de schijnheilige directrice en haar personeel niet terug te zien op televisie. Ik hoef Menno niet aan kijkcijfers te helpen. De bajes is big business. Zoveel is duidelijk. Proost, Menno!
[Vanuit de gevangenis, 29 november 2013]
