“Hou nou eens op met zeuren over het racisme van Zwarte Piet!”
Bovenstaand citaat vat ruwweg de reactie van veel mensen samen op het in hun ogen irritante debat over Zwarte Piet. En dan heb ik het niet over hardcore racisten. Nee, het zijn mensen in bijvoorbeeld linkse facebook groepen die volmondig verklaren tegen racisme te zijn, mensen van wie je het niet verwachtte dat ze hun kop zo in het zand zouden steken. En ik zeg hen: je kunt je kop wel in het zand steken, maar daarmee is racisme niet verdwenen.
Nu ja, in elk geval kun je je kop wel in het zand steken om de discussie over Zwarte Piet niet te hoeven horen of lezen, en dat doen veel mensen dus ook. Verbolgen opmerkingen dat het ineens niet meer zo gezellig is in de groep, nu de discussie deze heeft gespleten in voor- en tegenstanders van het verschijnsel Zwarte Piet, en dat het nu maar eens afgelopen moet zijn met al die postings erover, met al dat aankondigen van demonstraties en discussiebijeenkomsten. Ja, de mensen zijn het zat. Maar dit is nog maar het begin!
Tijdens een buitengewoon inspirerend debat in de Kargadoor in Utrecht opperde iemand dat we toch vooral op moeten letten dat we mensen niet voor het hoofd stoten met dat debat. Maar wie stoot nu eigenlijk wie voor het hoofd? Het is wat al te makkelijk om je druk te maken over mensen die aanstoot nemen aan dit debat, als je zelf geen last hebt van het dagelijkse in de samenleving, de politiek en de wet ingebedde racisme, als je geen last hebt van de vreemdelingenhaat verwerkt in de 'vreemdelingen'wet die van alle asielzoekers uit principe leugenaars maakt die hun verhaal van begin tot eind in detail moeten bewijzen. Lekker makkelijk als je geen last hebt van telkens gestopt worden in je auto omdat je vast wel drugs in je auto zult hebben, op je ID gecontroleerd worden omdat je een andere huidskleur hebt of er niet Westers genoeg uitziet en dus wel illegaal zult zijn, omdat je gefouilleerd wordt op straat omdat je vast wel wapens bij je zult dragen, crimineel zult zijn. Nee, we moeten vooral mensen niet te hard confronteren ermee. Stel je voor dat mensen zullen zien dat dit beleid één grote selffulfilling prophecy is.
De politiek wíl graag 'buitenlanders' en 'allochtonen' afschilderen als crimineel om hen de schuld van crisis en misère te kunnen geven. Het is daarom dat ze meer worden gecontroleerd, en dús worden ze vaker ergens voor opgepakt, en dús zitten er meer niet-Nederlanders in de bak dan Nederlanders, en dús zijn zij inderdáád meer crimineel, en dús hebben we reden om deze racistische politiek door te blijven voeren, want zie je wel, het is écht zo. Dat is in een notedop hoe racisme op geheel legale en wettig verantwoorde manier in stand wordt gehouden, gesteund door de media die het steevast melden als 'een buitenlander' ergens van wordt verdacht, en nooit dat er 'een Nederlander' is gearresteerd wegens....
Hetzelfde mechanisme zien we in de discussie rond de racistische blackface karikatuur Zwarte Piet. De tegenstanders 'zeuren', ze kwetsen de gevoelens van de voorstanders, ze veroorzaken júist racisme. Het lijkt wel alsof dat racisme zomaar uit de lucht is komen vallen. En omdat zij het veroorzaken, kunnen ze het krijgen ook. Had je maar niet zo moeten zeuren. Ze zijn dus zelf de schuld van racisme...
Wel... deze witte schrijfster zeurt ook over Zwarte Piet. Kom maar op! Of bedreigen en beledigen de o zo nette voorstanders liever alleen zwarte mensen? Ja, ik zet het expres even op scherp hier door de termen wit en zwart te gebruiken, dat heeft de lezer goed gezien. De discussie is namelijk wèl zwart-wit want heel simpel: Zwarte Piet is racisme. Punt. Wil je er een einde aan maken of niet? Ja, maar... , “de discussie mag niet zo zwart-wit worden gevoerd”, horen we de hele tijd, want de voorstanders “zijn geen racisten, zij zijn óók tegen racisme”. Sterker nog, er wordt om het hardst geroepen dat de Surinaamse buurman ook gezellig Sinterklaas viert en ook wil dat de discussie ophoudt.
Zou dat komen omdat het die buurman zijn hele leven zo is ingeprent dat als ie 'zeurt' over racisme, dat hij er dan nooit bij zou horen? Zou dat zomaar iets ermee te maken kunnen hebben? Zou het zomaar kunnen dat zoveel mensen bang zijn om gediscrimineerd te worden, dat zij zich volledig hebben aangepast aan de gewoonten en moraal van de witte 'autochtonen' dat zij zich ongemerkt volledig hebben laten assimileren en hun identiteit zijn kwijtgeraakt, om vervolgens als wapen in de discussie te kunnen worden ingezet (slaven vonden het toch ook niet erg dat ze slaven waren)? Zou dat zomaar kunnen?
Het 'argument' dat de Surinaamse buurman ook niet tegen Zwarte Piet is, zegt eigenlijk alles over wat hier aan de hand is. Het racisme in de samenleving is zo normaal, zo geaccepteerd, dat het wel heel erg grof moet worden, wil het opvallen. Dat racisme laat nu haar meest duidelijke gezicht zien, nu het zorgvuldig verborgen racisme van het masker wordt ontdaan dat het altijd draagt. Dat is pijnlijk voor de mensen die het niet willen zien, heel pijnlijk. En vooral voor die Surinaamse buurman, zo kan ik me voorstellen, die zich haast te zeggen dat hij ook hoopt dat het snel is afgelopen, want anders kijken de buren hem zo met scheve ogen aan. En zo wordt de Surinaamse buurman tegen zichzelf en tegen de tegenstanders van Zwarte Piet gebruikt.
Toch zit er niks anders op dan die pijnlijke discussie voort te zetten tot de pijn van racisme uit de samenleving is verwijderd. Laat het maar pijn doen, want er is een andere pijn zoveel groter! Laat het vooral degenen die door het racisme worden bevoordeeld maar pijn doen. Het geklaag over het pijnlijke debat laat zien hoe diep het racisme in ons allemaal zit. Het dwingt ons witte Nederlanders tot nadenken over onze bevoorrechte positie, en het dwingt ons om ons af te vragen of er misschien wel iets is dat we er aan zou kunnen doen.
Weigeren om er zelfs maar over na te denken is niet alleen gemakzuchtig, maar ook laf. Het is het niet willen erkennen en inzien van het koloniale verleden van dit land, van de slavernij waarvoor dit land verantwoordelijk is, van de beeldvorming die wordt gecreëerd van iedereen die er eigenlijk niet bijhoort, en van wie wordt gezegd: Nou, vooruit, je mag hier zijn, als je je mond maar houdt. En als het je niet bevalt dan ga je maar weer terug naar... het is tenslotte 'ons' land, en 'onze' traditie.
Laat het maar pijn doen! Voel het ook maar eens, hoe het is om in een hoek gezet te worden, want dat voelen de mensen die nu eindelijk hun mond open durven te doen al zo lang. Boehoehoe. Zet het nog maar eens op een jammeren omdat de discussie niet ophoudt, omdat je vrienden ineens zich tegen je keren en het nu ook wel genoeg vinden dat de discussie hun forum vervuilt. “Wij zijn geen racisten, en Zwarte Piet ook niet, en er zijn zoveel dingen veel belangrijker dan de discussie over Zwarte Piet.” Vervolgens komt die opsomming over andere verschijningsvormen van racisme waar men zegt tegen te zijn. Kunnen die oogkleppen asjeblieft eens af worden gedaan, of we moeten we ze er vanaf trékken?
Het verband tussen beeldvorming, hetzij door Zwarte Piet, hetzij door stelselmatige hetze tegen 'buitenlanders' in de media, en de praktijk van het racisme op straat, op het internet en de praktijk in de politiek, dat is er. Onomstotelijk. De 'zwarte' is gevaarlijk, of hij is juist schattig, grappig of gedienstig, in het gunstigste geval een goeie sporter die medailles voor dit land verdient en dus: bruikbaar. Hij of zij kan niet verstandig zijn of intelligent, hij of zij kan geen mening hebben, want die mening is geklaag en gezeur. De ene vorm van racisme versterkt de andere en omgekeerd en zo ontstaat een vicieuze cirkel die ergens doorbroken moet worden, of dat nu is in de Zwarte Piet traditie of in het 'vreemdelingenbeleid' dat mensen illegaal verklaart en opjaagt, of in de racistische opdrachten en gedragingen van de politie: ergens moet de ketting van het racisme worden doorbroken en het liefst op meerdere plaatsen tegelijk.
Het doorbreken van dat racisme is niet alleen een zaak van de mensen die er door worden getroffen en die weigeren nog langer slachtoffer te zijn. Het doorbreken van racisme is ook, of zelfs wel meer, een verantwoordelijkheid van degenen die ervan profiteren, en dat zijn wij, de witte bevoorrechte burgers met een paspoort voor dit land of voor een ander Westers welvarend en gepriviligeerd land dat voordeel heeft van de internationale verhoudingen, van de kapitalistische wereldeconomie die mensen dwingt om een beter heenkomen te zoeken juist hier, waar het trappen naar beneden zo zorgvuldig en netjes is geregeld en mensen onzichtbaar worden gemaakt.
Laat het maar pijn doen dat racisme zichtbaar wordt! Laat het maar pijn doen dat slachtoffers geen slachtoffers meer willen zijn! Laat het maar pijn doen, die discussie. Racisme en vervolging, opgejaagd worden en geassimileerd, dat doet nog veel meer pijn. Je kunt het willen weten of je kunt het niet willen weten. Uiteindelijk is de keuze aan een ieder die de ogen en oren al die tijd heeft dichtgestopt: wil je nog medeverantwoordelijk zijn voor racisme, in welke verschijningsvorm dan ook, of niet? Ga je er wat van zeggen, als iemand een racistische grap maakt? Ga je de discussie over Zwarte Piet aan en durf je stelling tégen te nemen? Ga je mee demonstreren met de geïllegaliseerde vluchtelingen? Ga je er wat van zeggen als je ziet dat mensen op grond van hun huidskleur worden uitgekozen om op straat of in het station te worden gecontroleerd?
Het is allemaal dezelfde strijd tegen racisme, tegen discriminatie, tegen vreemdelingenhaat. Het is een discussie die niet gaat over oorbellen of lippenstift of de kleur van een pruik. Dat is proberen de discussie oppervlakkig te maken, zodat de kern niet wordt geraakt. Dat is proberen het verzet in de kiem te smoren. Dat is zeggen tegen mensen: hier, nu hebben jullie je zin, nu verandert er wat, nu heb je geen recht van spreken meer. Het lijkt sterk op wat er gebeurt met het asielbeleid: we maken dat detentiecentrum ietsje humaner, we geven een beetje een pardon aan wat kinderen, en nu moet het maar eens afgelopen zijn met het verzet tegen de deportaties.
Anti-racisme, het is een veelomvattende strijd. Deze vind overal plaats, in de hoofden van mensen, op internet, op straat, in manifestaties, demonstraties, discussies of welke andere actie dan ook. Wij die geen last hebben van racisme, wij, de witte bevoorrechte burgers die er zelfs van profiteren, en heel vaak zonder dat door te hebben omdat je het niet merkt als je ergens géén last van hebt, wij moeten ons eigen bewustzijn vergroten en onze taak op ons nemen om in onszelf en in onze 'witte' kringen het vuil van het racisme aan te pakken.
Niets zeggen en niets doen is geen optie als je niet mede-verantwoordelijk wilt zijn. Nu hebben we het over Zwarte Piet. Maar we hebben het ook over Marine Le Pen, de fascist van het Front National die met Wilders in de Tweede Kamer om de tafel gaat zitten, we hebben het ook over de gewelddadige racistische politie, we hebben het ook over de strafbaarstelling van 'illegaliteit' en over vluchtelingen die worden gedwongen op straat te leven. Eén probleem, één strijd: solidariteit!
