Circumambulatio heet het in roomse kerkelijke kringen: een omgang rond het korenveld uit dank voor de oogst. Ton Lemaire beschrijft het als horende bij het Limburg van zijn jeugd, een laatste uiting van agrarisch leven dat sindsdien verloren is gegaan. Het boerenbestaan is het boerenbestaan niet meer. En het wordt alleen nog maar erger. Dankzegging aan wat in de Kerk van Rome wel God genoemd zal worden en wat praktisch gesproken niet benoembaar is - het is voorbij.
In een breder kader beschouwd zijn dergelijke ommegangen verschijningsvormen van een archaïsch ritueel, dat zeker teruggaat tot het derde millennium v&oactue;ór Christus en misschien even oud is als de landbouw zelf. Het is aangetoond voor alle Indo-Europese volken (de 'circumambulatio') en wordt ook uitgevoerd rond een huis, een graf, een nederzetting, een heiligdom, een bron. Zijn functie is ofwel datgene waaromheen men trekt magisch te beschermen, ofwel het te betoveren en te bezweren. Toen ik in Limburg aan zo'n processie door de velden deelnam, besefte ik niet dat deze traditie zo'n lange voorgeschiedenis had noch dat zij enkele jaren later al zou eindigen, mét de verdwijning van het traditionele boerenbestaan. Verre velden, p.133-134)Een koe is geld, een veld met gewas is geld, er blijft niets overstaan, de kraaien, kauwtjes en ganzen die na de oogst er op afkomen zijn af te schieten overlast. Het hoeft niet zo t e zijn maar - paradoxaal - in wat we waarschijnlijk toch de nadagen van het kapitalisme mogen noemen is wel alsnog de landbouw en veeteelt volkomen aan de heerschappij van geldvermeerdering onderworpen.
Naarmate de wereld van Ot en Sien, die nooit bestaan heeft of allang voorbij was voor de meeste kinderen toen ze er op school mee geconfronteerd werden - wat moest ik met al dat boerderijgedoe op drie hoog in Amsterdam? - wordt de fictie van de aangehouden traditie sterker. Ik heb steeds mijn twijfe lgehad over "Wode en zijn paard", de mogelijke "Germaanse" worte3ls van het Sinterklaasfeest en meer. Wat het diepst verankerd is - zoals de omwandeling - wordt niet als overoude traditie gezien en vervluchtigt in het niets als de materiële basis er plotseling niet meer blijkt te zijn.
Op Allerheiligenavond, verneem ik van schoonfamilie, werd er ter redding van zielen een of meer rondjes om de kerk gelopen (een rooms gebruik, uiteraard, zou ik haast zeggen) - in het Tilburg heet het omlopen pesjonkelen, van portiuncula - het klinkt nogal heidens en heeft ongetwijfeld Vaticanum II niet overleefd.Wat er voor in de plaats komt dezer dagen is door Hollywood aangestuurde commerciële onzin. De tijd krijgt de feesten die zij verdient.
Bijna fotografisch en met eerbied voor de krachtige vrouw die aren leest en schoven draagt geschilderd, La glaneuse uit 1877, van Jules Breton, ook genoemd de Gallische Ceres. Agrarisch symbolisme dat ook geen grote toekomst had.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten