De jaren zeventig waren voor mij de voor een flink deel de jaren van "scholing" zoals het in "de beweging" heette. Het blijkt altijd leerzaam om achteraf een vraag te krijgen die betrekking heeft op de inhoud van deze speciale vorming. "Wat is dialectisch materialisme"? was de vraag die ik onlangs kreeg. Ik moet dan vanzelf denken aan de twee boeken die ik niet lang achtereen er over gelezen heb. Van beide herinner ik mij vooral de omstandigheden waaronder ik ze tot mij heb genomen.
Henri Lefèbvre over het dialectisch materialisme heb ik in een nacht uitgelezen, in Duitse vertaling in de vorm van een Suhrkamp-pocket. In die dagen was ik nog steeds allergisch voor Frans, te danken aan een loeder van een leraar op middelbare school. Ik las het in een kraakpand aan de Oudeschans, de ontruiming stond voor de deur - vreemd beeld eigenlijk - en om de bewoners even verlichting te geven vormde ik met iemand een nachtwaakploeg om op te letten of er onraad zou komen. Die kwam net na het vertrek van ons nachtwakers. Ik zal zelf naar bed zijn gegaan bij vol daglicht daarna. En wat is er van de inhoud beklijfd? Dit kan ik nagaan aan de hand van het andere boek dat ik in de hete zomer van 1975 heb gelezen, ook Het dialectisch materialisme getiteld maar dan in het Nederlands zelfs, van Lucien Goldmann. Het was mij aanbevolen door een docent, ik meen Frans Becker. Je kunt je soms afvragen of de boeken die je werden aanbevolen ook echte gelezen waren door degenen die het noemden maar ik heb het advies in ieder geval opgevolgd. Het was een tijd waarin ik - nog steeds terecht kan ik achteraf zeggen - nogal zwaar leed onder ongelukkig bewustzijn dat net zo goed tot zelfmoord had kunnen leiden. De persoonlijke context. Maar wat is mij bijgebleven van Goldmanns vertoog? Achteraf kan ik zeggen: er is niet zoiets als "het" dialectisch materialisme. Het is een beschouwingswijze die niet noodzakelijk tot een glorieus eindpunt, de rode dageraad voert, wat de Partij wel eist(e) maar daar had ik als anarchist toch al geen boodschap aan. Er is geen sleutel tot De Geschiedenis. Zoals God bij Pascal, is het socialistisch streven een kwestie van kans, pari, weddenschap zelfs.
Het feit dat de persoonlijke omstandigheden zo zwaar tellen in mijn herinnering aan deze boeken bewijst voor mij vooral dat de inhoud deel van mijzelf is geworden. Dus de desbetreffende boeken opslaan (wat mij nu onmogelijk is) zou neerkomen op saillante citaten. Een geplukte van Goldmann:
De revolutie is de betrokkenheid van mensen in een actie die het risico, het gevaar met zich meebrengt van mislukking, de hoop van slagen, maar waarin men zijn leven inzet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten