Aandachtig oriëntalisme

In het najaar van 2000 ging ik wekelijks 's ochtends vroeg mediteren voor de vrede in een sangha ergens ver weg in het woeste westen van Amsterdam. Zeven uur 's ochtends - u ziet, voorzover u het nog niet wist, voor de vrede heb ik wat over.

Wij waren op deze meditatie geattendeerd door een Vietnamese vriendin, die vertelde dat de meditatie gebaseerd was op de leer van een landgenoot van haar, Thich Nhat Hanh. Het kwam nog wel eens voor dat wij de enigen waren zo vroeg in die sangha, dus dan waren er vier mensen bij die ochtendmeditatie. Maakt niet uit, kwantiteit bepaalt kwaliteit niet.

Wat het mij vooral geleerd heeft is dat de gedachten op niets zetten, waar het in de eerste plaats om gaat, deksels moeilijk is. In die dagen was ik in een conflict met mijn zuster verwikkeld en dat kon ik niet voor de lieve vrede zomaar van mij afzetten op woensdagochtend zeven uur. Integendeel, juist de rust en veronderstelde concentratie maakte de woede los. En zo werd het niets met de vrede en stopten we maar. Later zou ik bij Dietrich Bonhoeffer lezen dat een minuut echt mediteren al een hele prestatie is.
Op weg naar kantoor na achten kocht ik altijd croissants in een van de talrijke daarin gespecialiseerde winkels op het Vijzelgracht/Vijzelstraattraject. Dat was een speciaal moment van vrede: ontbijt met koffie en croissant.

Thich Nhat Hanh zou nog bijzonder populair worden in de feelgoodsector die ook wordt aangeduid met New Age, waar bij ieder te roven stukje "oosten" aan een rinkelende kassa wordt gedacht. Thich Nhat Hanh beveelt aan alles met aandacht te verrichten - dit is niet per se een boeddhistische opdracht, Europese mystieken bevelen dit ook aan, het woord komt zelfs uit de (Duitse) mystiek. Maar "aandacht" vraagt de voorzitter op de vergadering, de leraar voor de klas en nog zo wat oninteressante lieden. Bovendien is aandacht niet marketable, weet je wel. Het werd dus mindfulness, alsof het heel wat anders is en iets gloednieuws, rechtstreekse import uit "het oosten" maar dan wel in de taal bij uitstek van De Markt. Zelfs de site die aandacht vraagt voor TNH's aandacht gebruikt het woord mindfulness. Het is zo gemeengoed geworden voor de witte consumerende Nederlander v/m dat ik in een gewone boekhandel een stapeltje boeken zag getiteld Mindfulness voor de kids. Met dat laatste woord, beklemtoon ik dan maar even voor mijn in het Engels ingewijde lezers v/m, worden geen geiten bedoeld, maar menselijke nakomelingen. Maar stel je voor, "Aandacht voor de kinderen", die titel zou misverstanden wekken in het ook door GroenLinks zo van harte aanbevolen geëmancipeerde wereldje waarin Professionals aandacht voor de kids moeten hebben, betaald en al.

Ik heb de loopmeditatie nog enige tijd beoefend in de Adelbertusakker aan de Egmondse duinrand. Toen ging men allerlei bomen en struiken weghakken zodat van de weg af te zien was dat je er liep, hoe je liep en wat je onder het lopen deed of niet deed. Ik hield er van speciaal altijdgroene struiken, zoals hulst, heilig sinds voorchristelijke tijden, te begroeten. Mijn vrede werd door het kappen wreed verstoord.

Ik denk overigens dat de houdbaarheid van mindfulness in het New Agewereldje de uiterste datum aan het bereiken is. Zo heb ik ook begrepen dat reiki ABSOLUUT niet meer kan, het moet wezen: - en hier houdt mijn betrokkenheid of interesse geheel op.