Het gewicht van woorden

Joke Kaviaar is voor het gebruik van woorden veroordeeld tot vier maanden onvoorwaardelijk, na een eis van zes maanden. Zij is in hoger beroep.

Toen eind 1979 het Dierenbevrijdingsfront zich manifesteerde in de publiciteit had het ds. Hans Bouma als woordvoerder. Hij bleef dit tot 1982 toen hij vond dat de acties contraproductief leken te worden. Maar dierenbevrijding is van begin af aan waarschijnlijk het meest subversieve actiepunt van de ontwikkelde wereld. Het idee van dierenbevrijding wordt gevaarlijk gevonden. Toch is Bouma niets in de weg gelegd.

Naast dierenbevrijding is blijkbaar verzet tegen genetische manipulatie levensgevaarlijk voor de kapitaalsverhouding. Vooral als er een veldje van de makers van Zyklon B wordt omgewoeld en gemanipuleerde piepers worden verruild voor ekologisch geteelde patatten. Veldbevrijding.
De woordvoerster van de Belgische Veldbevrijders, ir. Barbara van Dyck, is gebroodroofd door de Katholieke Universiteit Leuven, om het enkele woordvoersterschap. En inmiddels is zij tot zes maanden onvoorwaardelijke gevangenisstraf veroordeeld vanwege dit woordvoersterschap. Woorden worden gevaarlijk gevonden en vragen om opsluiting...

In dit verband:

Een kleine theologie van het activisme

In het kader van de aan de gang zijnde discussie over de K van KU Leuven, wil ik toch ook daar even op ingaan. Ook voor de moraalridders en de Verlichte zedenprekers.

Eerst even voor de christenen. Er is, vooreerst, de Bergrede, deze onvoorstelbare tekst bevat een aantal onsterfelijke uitspraken; woorden die wat mij betreft - al ben ik natuurlijk voorstander van het droppen van die K, dat spreekt voor zich – zowat boven alle woorden verheven zijn, of toch in mijn persoonlijke top tien aller tijden staan, en ik ken toch wel een paar citaten.

Hier komen ze: “Zalig zij die hongeren en dorsten naar gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden”. Tja, ik moet het toegeven: magere troost voor Barbara die nu gebroodroofd is. Ze kan niet eens gaan doppen. Verzadigd zal zij voorlopig niet worden.

Maar goed. Op naar het vervolg: “Zalig zij die omwille van de gerechtigheid vervolgd worden” – dat klinkt al beter. Yes, Barbara, volhouden en de moed niet verliezen – ... “want hen behoort het rijk der hemelen”.

Tedju, hum, ja, ... ik denk dat de schrijver even niet goed wist hoe hij met het tweede deel van zijn zin kon wegkomen. "Zalig zij die omwille van de gerechtigheid vervolgd worden, want"... vul dat maar eens aan. Zonder ontslagen te worden. Er is volgens het evangelie een verlangen naar rechtvaardigheid dat hoger staat dan de wet, kennelijk. En dat is men in deze tijd helemaal vergeten. Nochtans is de Bergrede, toch een van de belangrijkste teksten uit de hele christelijke traditie, daar heel duidelijk over.

Even verder spreekt de Nazareër deze fantastische, maar enigszins raadselachtige zin (hier in een parafrase van Paulus): “Ik ben niet gekomen om de wet op te heffen, maar om hem te vervolledigen.” Aha. Interessant. Zou het dat niet zijn? Dat is wat activisten doen: de wet een klein beetje opheffen, om hem te vervolledigen.

Nu, ik ga hier geen erudiete discussie beginnen over antiwettelijkheid en heilsverwachting, over antinomisme en messianisme in het judeo-christianisme, omdat ik al de helft van mijn lezers kwijt zou zijn voor het einde van mijn zin. Ik heb dat elders gedaan (ja, lezers onderweg verliezen ook).

Maar het is simpel. Het is de liefde voor de gerechtigheid (voor de mensheid en voor de planeet) die soms de wet doet overtreden om hem uiteindelijk te verbeteren. Burgerlijke ongehoorzaamheid is daar een vorm van.

En of onze ‘aardappeloorlog’ (moet je die beelden zien, het is meer een rugbymatch) nu een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid was of niet, laat ik aan specialisten over, maar het was een vorm van geweldloze directe actie, in de lijn van het stakingsrecht, dat de laatste tijd overigens ook gejuridiseerd en gecriminaliseerd wordt, en van Greenpeace, dat ook totaal ten onrechte vervolgd is voor bendevorming.

Dezelfde evangelische basisgedachte vindt men overigens ook terug in de magnifieke spreuk over de sabbat: “De sabbat is gemaakt voor de mens, de mens niet voor de sabbat”. Of toegepast: de wet is gemaakt voor de mens, de mens niet voor de wet. Het gaat om de geest van de wet, niet om de letter van de wet.

Je moet de dingen in context en in perspectief plaatsen. En je moet vergevingsgezind zijn, juist omdat de wet gemaakt is voor de mens en de mens niet voor de wet. Waar blijven al die goedmenende christenen van onze Alma Mater?

En dan is er nog de scène in de tempel. Miljaar, wat heb ik daar als kind van genoten. Die Christus gaat daar nogal te keer: hij ranselt de handelaars uit de tempel, hij schopt ze gewoon de deur uit. “Niet in het huis van mijn vader!”.

Een activist die kerel; en nog behoorlijk gewelddadig ook. Of toch niet echt geweldloos. Bijna. Maar wat een activist! Mensen die de handelaars uit de tempel van de wetenschap verdrijven - dat is wat we nu nodig hebben. “Niet in het huis van Moeder aarde!”. Te gevaarlijk voorlopig. We hebben wel tienduizend jezussen nodig om dat te doen.

Maar dat is het: het zijn jezussen! Die activisten van de Field Liberation Movement hebben iets van jezussen. Wat? Met dat lange haar, die wat hippe kleren en die prille baardjes? Sprekend. Bekijk de beelden nog maar eens goed op YouTube. Die gaan we toch niet criminaliseren? Laat die gasten toch lopen. Ze komen op voor de planeet en voor de mensheid. Kan je je nu een betere zaak indenken?
Was heel de jeugd maar zo geëngageerd (en dat zeg ik als iemand die er al jaren met enthousiasme tussen staat en niet als Louis Tobback).

De universiteit zou, in alle stilte natuurlijk, trots moeten zijn op mensen als Barbara van Dyck. Uiteraard moet de universiteit dit openlijk afkeuren. Natuurlijk. Dat zie je van hier. Ik zou het ook doen als rector. Misschien zelfs in de strengste bewoordingen. En als het gaat over de principes van de Verlichting, kan ik wel een donderpreek of twee afsteken. Maar ontslag? Geen haar op mijn hoofd dat er zou aan denken. En in stilte zou ik trots zijn op onze Barbara Van Dyck.

En dan is er nog mijn vader. Dat is natuurlijk de hoogste theologie. Zelfs de heidenste heidenen zullen dit begrijpen. Hij heeft mij minstens drie dingen geleerd: om op te komen tegen onrecht, de zwakken te verdedigen door dik en door dun en voor niets of niemand te zwijgen of te buigen, als je in eer en geweten overtuigd bent van je gelijk in een zaak van algemeen belang.

Niet voor de leraar, niet voor de directeur, niet voor de sergeant, niet voor generaal. Niet voor de koning. Zijn woorden. Bij de koning, kreeg hij het altijd even lastig. Ik ook. Zijn fout. Awel, zo iemand nu is Barbara Van Dyck. Zij neemt haar engagement niet terug. Het siert haar. Ik zou haar misschien blameren. Maar ontslaan? In Godsnaam!

Ben ik dan, net als die gasten van de Field Liberation Movement, een fundamentalist, die tegen elk menselijk ingrijpen in de schepping Gods, tegen al het gemorrel aan de natuurlijke orde is (zoals die goede Johan Braeckman suggereert in zijn stuk tegen ecofundementalisten)? Neen. Ik weet dat de mens ingrijpt op de natuurlijke orde. Voor mij als filosoof is dat een oergegeven: de mens is een cultuurwezen. Het feit dat hij spreekt, is al onnatuurlijk en kunst, kunde, techniek en technologie zijn al helemaal onnatuurlijk.

Allemaal omdat we spreken. Ik wil maar zeggen: ik weet het, collega Braeckman: de mens is onnatuurlijk. En het is door de rede en alleen door de rede dat de mensheid zal overleven. Dus laat ons redelijk zijn.

Dat betekent: de actie zien in haar context. Een aan de gang zijnde patentering en privatisering van gentechnologie, en allerlei mogelijke effecten op de biosfeer en de volksgezondheid, waar ook onder wetenschappers heel wat discussie over bestaat, is een actie waard. Dus is activisme begrijpelijk en, in deze, zelfs aangewezen.

Save our Science? Ja, dat moeten we doen. De universiteit moet dringend bevrijd van haar neoliberale carcan. We moeten de handelaars de tempel uit jagen!

Kortom, Barbara verdient nu al een standbeeld, omdat ze zoveel debatten tegelijk heeft aangezwengeld: het debat over genetisch gemodificeerde organismen en de privatisering van zaaigoed, het debat over de onafhankelijkheid van de wetenschap en de neoliberalisering van de universiteit en natuurlijk ook het debat over het recht op vrije meningsuiting en de criminalisering van activisme.

Een standbeeld op het Ladeuzeplein voor Van Dyck, niet de schilder maar de bio-ingenieur. Ik zie het al staan. Met als opschrift: ‘Ik ben niet naar het aardappelveld gegaan om de wet op te heffen, maar om hem te vervolledigen’.

Deze kleine theologie is overgenomen van De Wereld Morgen en is geschreven door Lieven de Cauter

Wordt vervolgd.