Bij wijze van tussenverslag over de Toonderbiografie van Hazeu: over Waling Dijkstra ofwel Sherre Arden ben ik niets meer te weten gekomen dat wat ik uit eigen ondervinding weet. De mysterieuze man wordt misschien wel meer mysterie gezien de manier waarop hij opduikt in de studio's en blijkbaar verdwijnt zonder dat beide gebeurtenissen vermeld worden. Waarschijnlijk moet ik mijn eigen brokkelige beeld bijeenvoegen.
Toonder en zijn thuisvoelen in Ierland... Ik weet goed wat hij bedoelt maar er past een grote kanttekening bij. In de eerste plaats: het woord landschap zoals het nu gebruikt wordt in het Nederlands - en in die zin is het in ieder geval ook in het Engels terechtgekomen - verwijst naar de representatie van een combinatie van omgevingselementen. "Landschap" zit in het menselijk hoofd.
Toonder vindt de Ierse oostkust rommelig maar beter om te wonen want de westkust (de westelijke helft?) is te wild voor zijn gevoel. Hij herkent het als magisch landschap, zo heeft hij het al getekend. Gerepresenteerd zonder directe waarneming.
Maar net als de Schotse Hooglanden, vele streken in "Zuid-Frankrijk", en in Nederland op zijn manier Groningen en Friesland: dit landschap is het gevolg van menselijk handelen en niet-handelen. Ierland is gekoloniseerd. Het is geannexeerd en klein en arm gehouden. Al in 1729 stelt Swift voor kinderen uit Ierland uit te voeren voor de eettafel van welgestelde Engelsen. In het midden van de negentiende eeuw was de uithongering van Ierland zo ver gevorderd dat het land grootschalig ontvolkt werd. Ieren waren gastarbeiders, geen landgenoten van de Unie, in Groot-Brittannië. Protestante dissenters waren al in Noord-Amerika sinds het begin van de kolonisatie door Europeanen. Nu trokken de katholieke Ieren van het verhongerende platteland erheen, evenals in Engeland juist als proletariaat voor de industrie. En wie bij de strafkolonie Australië aan "boeven" denkt dient te weten dat arm en werkloos over straat lopen in het Engeland van de negentiende eeuw als misdrijf werd aangemerkt. En zo werd Australë voor een flink deel Iers.
De magische leegheid van het land waar men púca's kan verwachten en de Bean Sídhe is gemaakt kan men zeggen. Waar Europa op veel plaatsen onttoverd is kon Ierland betoverd blijven. De onttovering van Australië of Noord-Amerika voor en door de witte kolonisatoren staat hier tegenover.
Mooi, magisch maar ook schuldig landschap.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten