Terwijl Bookchin enerzijds zo feilloos diagnostiseerde dat men in de Verenigde Staten geschift is en volslagen losgeslagen van geschiedenis die men niet kent, kon hij anderzijds niet loskomen van degenen die hij in zijn omgeving had. Ecofeminisme en verering van "de wildernis" - als hij het zo belachelijk vond, waarom negeerde hij het dan niet? Maar laat ik mij hier niet in verdiepen - hier is een tekst van zijn levensgezellin van de laatste decennia waarin wordt gesteld dat hij had gebroken met "het anarchisme". Het doet mij denken aan Louis Bähler over Felix Ortt toen deze zei dat hij zich niet meer als christen-anarchist wilde beschouwen: "dan pleeg je zelfmoord en daar zijn wij tegen." Het is ook niet gebeurd, Ortt heeft evenwel de termencombinatie eigenlijk niet of nauwelijks meer gebruikt na 1906.
Bookchin die geen anarchist meer was vanwege de gekte om hem heen...
Wat is eigenlijk mijn eigen positie ten aanzien van degenen die Bookchin tot aan zijn dood tergden? Ik stem in met zijn diagnose van reïficering en ideologisering van "de natuur" door de klasse die het kapitalisme op haar geweten heeft. De uitbuiting van mensen door mensen gaat aan de onderwerping van "de natuur" vooraf, is hiertoe de voorwaarde bij uitstek. En "de natuur" moet vooral statisch en beheersbaar zijn. Wie deze fetisjeert als de ideale wildernis waar "we" als mensen vooral naar "terug" moeten houdt er een variant van dit statisch natuurbeeld op na.
Het ecofeminisme is weer iets anders. Een aan een Egyptische godin gewijde tempel in de woestijn van Nevada, kan het losgezongener van geschiedenis? Toen ik er met Megan Rice was twee jaar geleden zei ik, onder de indruk van het landschap, dat het toch vreemd moet zijn zo op te gaan in een land waarvan je de geesten nooit zult verstaan. Tot mijn verrassing stemde zij met mij in. Kon het spiritisme juist in de Verenigde Staten opkomen bij gebrek aan geschiedenis, aan - voor sommigen of velen gevaarlijk klinkende woorden - binding met het land? Kunnen daarom mensen zonder Egyptische achtergrond in een gans andere woestijn een Egyptische godin vereren alsof zij universeel is?
Maar misschien is zij dat wel. Indian Springs en de Sekhmet-tempel is een plaats waar ik in gedachten kan vertoeven als Nederland en zijn eigen gekte en volheid mij te veel worden. De blik op het zwerk via de vuurplaats van de tempel vormt mijn desktopversiering.
Ik verwacht er niet de Grote Kladderadatsj van, van verering van de Moedergodin. Maar als vrijplaats is zo'n door Bookchin weggeworpen ecofeministische ruimte een Kleine Kladderadatsj, waar wellicht niet een Grote Omwenteling uit voortkomt, maar moet zij daarom dan totaal verworpen worden?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten