De behoefte tot verramsjing heeft mij wat betreft Lotus in de Lage Landen (bedoeld wordt toch echt: Nederland, maar het allittereert natuurlijk mooi) ingehaald. Ik heb het boek met enige irritatie terzijdegelegd nadat ik kennis had gemaakt met de uitgever, die op mij lomp en ongeïnteresseerd overkwam. Maar mijn grote enthousiasme ten aanzien van het boek is gebaseerd op de aanbeveling van mijn scriptie Onze God is een arbeider waarvan het betreurd wordt dat deze niet beschikbaar is als uitgave - kijk, dat horen we graag, ook al is de opmerking over de beschikbaarheid niet geheel juist [pdf].
Het boek beschrijft twee eeuwen receptiegeschiedenis van "het boeddhisme" in Nederland. Grotendeels kan men deze receptie oriëntalistisch noemen en misschien is ook het "herbronnen" van het christendom hand in hand met Zen zo te benoemen. Het is de opmerkelijkste ontwikkeling in de receptiegeschiedenis: Zen in het kloosterleven, maar Poorthuis en Salemink, de auteurs, voorspellen deze weg niet veel toekomst omdat de kloosters uitsterven. Ja - tenzij men een boeddhistisch model van kloosterleven ontwikkelt in de katholieke of algemeen-christelijke wereld, zou je kunnen zeggen.
Modernisme en theosofie en een behoefte tot afstand van de Kerk die slechts sleurchristendom herbergde leidden tot de warme ontvangst die "het boeddhisme" kreeg in kringen van de christen-anarchisten. Het Parlement der Godsdiensten in Chicago van 1894 had al indruk gemaakt, Edwin Arnolds Licht van Azië evenzeer. Felix Ortt vertaalde Carus' Gospel of Buddha als Het evangelie van Boeddha, het enige boek waaraan de naam van Ortt verbonden is dat tot voor kort nog leverbaar was. Daarnaast is er natuurlijk Bähler met zijn in diverse talen vertaalde Boeddhisme en zijn geruchtmakende vertaling van wat ik voor een mystificatie houd.
De fout die christen-anarchisten als Ortt en Bähler maakten was dat zij de praktijk van het sleurchristendom toetsten aan een ideaaltypisch boeddhisme dat in het echt niet bestond. Maar zij hebben hun rol gespeeld bij de receptie of liever bij de interpretatie van het boeddhisme in Nederland, en men kan niet eens zeggen: in een bepaalde periode. De werken van Fielding zijn niet meer leverbaar maar zijn vaak herdrukt, Carus was nog steeds leverbaar toen dit boek uitkwam (het is inmiddels eveneens verramsjt).
En ik dank de heren Poorthuis en Salemink voor de vriendelijke woorden, en ja, het Nederlandse christen-anarchisme wacht nog steeds op een zinnig overzicht.
- Marcel Poorthuis & Theo Salemink, Lotus in de Lage Landen - de geschiedenis van het boeddhisme in Nederland - beeldvorming van 1840 tot heden. Almere: Parthenon, 2009.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten