De Graaf in zijn In gesprek met de Bergrede vraagt onder andere aandacht voor wat Tolstoj vindt - enerzijds acht hij diens benadering serieus, anderzijds verwerpt hij deze als te rationalistisch. De experimenten van "de tolstojanen" vindt hij mislukt.
De pejoratieve term tolstojanen zij hem vergeven: hij specificeert niet nader over wie hij het heeft, dit kan misschien ook niet in zijn kort bestek. En in Engeland en Rusland bijvoorbeeld zijn mensen (geweest) die zich wel degelijk uitdrukkelijk tolstojanen noem(d)en.
De Graaf vindt het niet te verdedigen dat de Bergrede het evangelie binnen het evangelie zou zijn. Dit is kort samengevat wat men als het standpunt van Tolstoj kan zien.
Het gesignaleerde rationalisme van Tolstoj was overeenkomstig zijn tijd: in Nederland noemde men het modernisme - het toepassen van wetenschappelijke inzichten op bijbel en godsdienst. Tolstoj kan het beste als een radicale modernist gezien worden en hij werd in modernistische kring in Nederland als zodanig herkend door degenen die "de jongeren" werden genoemd. Meer hierover in Onze God is een arbeider en hier. In Nederland zijn geen tolstojanen geweest, de term is altijd afgewezen door de "jongeren"-modernisten. "Geen tolstojaan maar christen".
Omdat het modernisme zo heet en de wetenschap laat prevaleren boven de traditie wordt het als rationalistisch gezien. Dit is dus ook de benadering ten aanzien van Tolstoj. Als de modernisten en jongerenvoorman Tolstoj echt zo rationalistisch waren, waarom zouden zij zich dan überhaupt nog bezighouden met Jezus, Christus of de bergrede (al dan niet met hoofdletter)? Ik kan hier niets met zekerheid over zeggen, behalve wat Bähler over "onze beweging" heeft gezegd: dat deze een duidelijke mystieke grond heeft. De Graaf heeft deze niet herkend of niet willen herkennen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten