"Heeft u weleens managementboeken nodig?" neuzelt de stem rond ongeveer het enige legale Nederlandse radioprogramma dat ik wel eens beluister. "En wilt u ze snel in huis hebben?"
Managementboeken snel in huis hebben? Waarom zou een mens in duivelsnaam managementboeken snel in huis moeten hebben? Heeft u ze wel eens gezien, in handen gehad, doorgebladerd, gekeken wat de inhoud zou kunnen zijn? Als het antwoord bevestigend luidt, dan kan ik mij niet voorstellen dat u denkt: interessant, dit moet ik zo snel mogelijk lezen, hier staan dingen in die ik NU moet weten.
In managementboeken staat hoe je Leider moet en kunt zijn. Je bent dan wel Leider, maar je moet wel bedenken dat er in Jouw Organisatie slechts één ding belangrijk is. En wat is dat dan wel, hoor ik u amechtig vragen, zeg het mij, goeroe, wij willen weten! Ik zal het u zeggen, gaf hij grootmoedig toe. Het Belangrijkste in Uw Organisatie zijn de mensen. Uw mensen, de mensen van Uw Organisatie. Daar kijkt u van op, niet? Daar moet uitleg bij gegeven worden, dat begrijp ik ook wel. En die geven managementboeken dan ook, in honderden en nog eens honderden pagina's, om uit te leggen hoe belangrijk Uw mensen voor Uw Organisatie zijn - dat je ze een goed gevoel moet laten hebben, dat er een Goede Bedrijfscultuur heerst, een Goed Bedrijfsklimaat - je moet kunnen zeggen bij het onvermijdelijke individuele of massa-ontslag: "Ik voel jullie pijn, maar het moet, voor de Organisatie."
Als het even meezit kun je verwijzen naar het andere meesterwerk over Bedrijfscultuur of Bedrijfsklimaat - en denk nu niet dat dit hetzelfde is, in uw waanwijsheid -, dat ik als managementgoeroe ook geschreven heb, ook honderden pagina's vol over de Belangrijkheid van de mens in Uw Organisatie. Met veel stroomdiagrammen met pijltjes, zodat u vooral overzicht houdt over deze moeilijke materie. Dat die mensen zo belangrijk zijn. En nee, onze pensen zijn niet omvangrijk: wij doen aan lunchwandelen en we joggen, want een gezond Lichaam is ook belangrijk voor een mens en zeker voor een Leider.
Ach ach, flexibilisering, globalisering, voortdurende verharding van de concurrentie, het moderne leven, sinds 11 september is alles anders: we moeten het de mensen laten weten en voelen, maar Belangrijk zijn ze. Honderden pagina's lang. Ik weet dit allemaal zo goed, doordat ik ruim een jaar dat soort boeken bevattelijk heb samengevat als loonslaafje, een Belangrijk mens in de Organisatie. 1200 aanslagen moest zo'n samenvatting bedragen, en u begrijpt wellicht dat het zwoegen was er zelfs maar een paar honderd tegenaan te gooien, wetende dat de indruk gewekt moest worden dat het om een belangwekkend en serieus boek ging, wat zeg ik, een Managementboek.
Voor deze boeken bestond bijna altijd een wachtlijst van mensen die razend benieuwd waren hoe Belangrijk de mens nu eigenlijk was in de Organisatie. Niet zomaar wat sukkeltjes die de vloer schoonmaken, maar doctores in - eh, vermoedelijk de wetenschap hoe Belangrijk de mens is in de Organisatie. Dat gelul in de ruimte, geoudehoer waarop geen zegen rust, honderden pagina's lang, de status heeft van wetenschap in deze tijd op deze plaats zegt alles over wetenschap in deze tijd op deze plaats. De voortdurende reproductie van de ideologie van de o zo natuurlijke en menselijke ordening van de vrije markt kan alleen nog maar op primaire impulsen gebaseerd zijn. Hmm, mensen zijn Belangrijk. Goed Leiderschap, gebalanceerde uitslagenborden, beste praktijken - als de anachoreten van vrijwel alle godsdiensten moet je je geest heel klein maken om dit prachtigs te ontvangen. Je hoeft je er echter allesbehalve iets voor te ontzeggen (dat doen de Belangrijke mensen, als de Organisatie verder geflexibiliseerd en gehumaniseerd wordt wel voor jou). En de ontmoeting met het transcendente beleef je op de giro-overschrijving. Als manager dus.
Weet u wat ook heel belangrijk is voor de mens in de Organisatie? Goede arbeidsomstandigheden. Die zijn zo belangrijk, dat we er een afkorting voor hebben. Arbo, zeggen we dan. Het opmerkelijkste op dit gebied dat door mijn handen is gegaan was een artikel dat betoogde dat het laden van raketten in een bommenwerper op zekere luchtmachtbasis tot rugpijn leidde. Dat kan natuurlijk niet, slechte Arbo bij het leger, dit leidt tot ziekteverzuim en dus tot kosten, misschien zelfs wel tot de WAO. En dus gaan mensen berekenen hoe mensvriendelijk het laden van raketten kan geschieden. De mens staat centraal, dat spreekt vanzelf. In de chemische industrie heeft men vaak kanker, maar het is vrijwel niet te bewijzen dat het van het werk komt, jammer voor u, maar helaas. We kunnen proberen het te voorkomen in de toekomst, maar het moet wel betaalbaar blijven. Het belangrijkste is dat u uit de WAO blijft. Van WAO'ers zijn er namelijk veel te veel, er komen er steeds meer bij ("instroom", heet dat in arbomanagertaal). En dat kost geld.
Als het tot mij doordringt dankzij dit werk hoeveel mensen er een goede boterham aan hebben met zemelen over de beperking van de instroom van WAO'ers en over de gewenste reïntegratie van die gasten breekt er definitief iets tussen mij en dit flexibele werk. Niet, omdat uit de stukken blijkt dat het toch allemaal onzin is, die wetgeving, dat er alleen maar volk van betaald wordt dat anderen vertelt dat ze best nog wel kunnen werken - en dat dit gebeurt in de vorm van quasi-geprivatiseerde semi-overheid, arbodiensten geheten of nog erger, reïntegratiebedrijven. Zelfs de corruptie die dit alles uitstraalt kan ter sprake komen, dat er maar eens een parlementaire enquête over moet komen etcetera - het kan veilig in de wetenschap dat hoe meer er lijkt te veranderen des te meer alles hetzelfde blijft. De nieuwe elite die leeft van dit gezwets blijft hoe dan ook goedbetaald. U zult er versteld van staan, van die bedrijfsartsen die een scriptie die over vrijwel niks gaat inleveren, waarin niets goed gespeld is, tot hun eigen naam aan toe. Maar als het tot je doordringt, bij het samenvatten van het zoveelste stuk braaksel over het borgen van het garantiekeur van de reïntegratiesector (vraag mij niet wat er bedoeld wordt), besef je ook: ik vreet, zeer bescheiden, maar toch, mee van het kwellen van WAO'ers. Ja, ik moet toch ook een baan? Burgemeester in oorlogstijd is te veel eer. Bunkerbouwer dan maar?
Het werk speelt zich af in de polder, er zijn nog wat velden met een agrarische bestemming in de omgeving, maar het kantorenpark heeft geen enkele relatie tot de omgeving. Tot het dorp waartoe het heet te behoren aan toe - Hoofddorp, ik zou niet weten waar het ligt, vanaf dit kantoor. Schiphol, dat kan je moeilijk ontgaan. Men heet een "flexibele werkplek" te hebben hier, al zie ik toch vaak mensen op de zelfde plaats zitten. Maar ik heb een vaste plaats, ik ben gedetacheerd, niet direct in dienst, en bovendien, voor het beschrijven van boeken en artikelen is het wel handig een vaste plaats te hebben. Dus deel ik mijn kamer met twee collega's die dit werk al jaaaaaren doen. Langzaam dringt het tot mij door wat hen bij dit werk houdt, wat niet zou hoeven, want zij hebben een vaste aanstelling bij het detacheringsbureau. Via genealogisch onderzoek zijn ze er achter gekomen dat ze familie van elkaar zijn. En verder hebben ze elkaar gevonden. Hoe de wederzijdse echtgenoten het vinden zou ik niet weten, ik zou het niet kunnen beoordelen en ik moet er ook niet aan denken in meer dan een betekenis. De klefheid verhoogt de fijne Bedrijfssfeer waarin overigens toch geldt dat personeel dat niet in dienst is "zij" tegenover "wij" zijn. Als ik op RSI-gymnastiek verschijn wordt mij door de cheffin fijntjes verteld dat ik hier zelf voor moet betalen, in tegenstelling tot de vaste mensen.
Als mijn 80-jarige moeder op de intensive-care afdeling ligt met een dubbele longontsteking wordt mij eigenlijk zelfs het schuiven met dagen ter wille van de zogeheten "mantelzorg" - dieventaal, passend bij dit "kenniscentrum" - niet gegund. Dus niet het opnemen van vrije dagen, nee het schuiven met uren. Het wordt niet gemotiveerd waarom dit zo moeilijk is. Degenen die al jaren "gelegenheid" wordt geboden op de kamer waarop ik werk wordt het ook op dit punt niet moeilijk gemaakt. Overigens: mijn moeder heeft het gehaald, zij het dus niet dankzij TNO Arbeid. Maar wie haalt het wel dankzij deze quango?
De bibliotheek van TNO Arbeid, daarvoor werk ik, met uitzicht op een parkeerplaats en een paar kantoren. Af en toe vliegen er vogels of insekten langs, verwijzend naar een vrij bestaan. Tijdens de lunch lopen mannetjes te wandelen in kleding waarin ik nog niet dood gezien zou willen worden, meestal een of twee handen in de broekzak ("Kun je er bij?", ben ik altijd geneigd te vragen). Mijn kamergenoten-stelletje trekt er steeds drie kwartier voor uit, en ik zie hen maar heel zelden buiten, dan zijn ze wel innig gearmd. Men zegt dat het gezond is, wandelen tijdens de lunch. Nee, "iets hebben" met een collega wordt altijd afgeraden, maar het komt nu eenmaal wel veel voor. "Hun werk lijdt er niet onder," zegt degene die mij tamelijk indirect mijn ontslag aanzegt, "dus ze doen maar". Dat de confrontatie met hun paringsdansjes voor mij misschien wel ongewenste intimiteit zou kunnen inhouden is niet aan de orde. Ik heb mijn weerzin iets te duidelijk laten blijken: over de inhoud van het werk, over het stelletje. Mijn contract wordt niet verlengd, wordt mij braaf een maand vantevoren gezegd, want mensen zijn nu eenmaal Belangrijk. Kan ik nog gauw iets anders zoeken.
Dit werk heeft mij veel geleerd over wat werk inhoudt in de zogenaamde Eerste Wereld, nu. Het opmerkelijkste, moeilijkst te verwerken voor mij, academisch gevormd en nog behept met het idee dat intelligentie vraagt om verhoogde inspanning in plaats van het voortdurend verkleinen van het eigen brein, is dat de leegte en het marktconforme anti-intellectualisme iedereen zo goed lijkt te passen bij een instelling als TNO. Een pseudo-commerciële overheidsinstelling die zich bezighoudt met oorlogsvoorbeiding, wapenontwikkeling en het vermenselijken van werk dat daarmee samenhangt. Met enige opluchting verneem ik dat mijn collaboratie niet meer gewenst is, ook al weet ik niet hoe het verder moet met mij.
Ik kreeg nog wel één contractverlenging nadat er een wedstrijd was uitgeschreven onder - natuurlijk het vaste - personeel over hoe het verder moet, nieuwe wegen verkennen. Hiertoe werd gevraagd om zeepkistverhandelingen. Voor een goede verhandeling kreeg je 10.000 euro. U moet niet denken dat onze belastingcenten verkwanseld worden, mensen. De directie riep op tot hard nadenken over het zoeken van die nieuwe wegen.
"Columbus maakte een draai van 360 graden," schreef de directeur opgewekt in de oproep, "en ontdekte zo een hele nieuwe wereld." De directeur is professor in Leiden - ja, u leest het goed. Elementaire wiskunde niet langer gewenst, onwetendheid is macht. De adjunct zorgt per email voor het vervolg op de beeldspraak van het speuren op zee naar nieuwe werelden. "Wie scheep is moet varen," laat zij weten. Ach, het voelt goed, het is toch duidelijk - een Belangrijk mens laat ons voelen hoe Belangrijk mensen zijn als ze geen vragen stellen. Betrekkelijk kort hierna sta ik achter de adjunct voor de kassa van de kantine. "Eet smakelijk," zegt de caissière, zoals meestal in dergelijke werkomgevingen een van de weinigen die nog echt mens is, niet verkleind en dus niet Belangrijk. De adjunct verwaardigt zich niet iets terug te zeggen. "Dankuwel," zeg ik dus luid in haar plaats, "daar heb je tenslotte ook personeel voor, om dat te zeggen." Nee, ik hoef niet verbaasd te zijn dat mijn contract niet verlengd is.
We zien het vaak, die bedrijven, halve of misschien nog hele overheidsinstellingen, die markteconomietje spelen en dus een sexy naam moeten hebben die hun rol als global player uitdrukt. TNO heeft tot nu toe alleen spreuken gevoerd. Kracht door kennis - er was blijkbaar niemand die hen er op kon wijzen hoe hier het fascisme in echoode. Maar het werd vervangen, door Kennis voor zaken. Voelt u 'm? Zaken, daar draait het om, business weet je wel. Nou, maar daar hoort toch geen belegen naam bij als TNO, Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek, daar klinkt toch geen global playerschap in door, en daar blijkt toch niet uit hoe Belangrijk de mens is? Ik verwacht een bedrag van op zijn minst zes cijfers voor deze nieuwe naam, waar nieuwheid en kennis in gesuggereerd worden zonder dat het iets betekent. TNO moet maar snel
©NOVENDIS
gaan heten. U zult zien hoe de opdrachten uit binnen- en buitenland op u zullen toestromen en hoe de nieuwe werelden u zullen opzoeken in plaats van dat u het ruime sop moet kiezen op uw zeepkist. Want wie scheep is moet zo snel mogelijk 360 graden draaien.
[Uit de ruimen van Christianarchy. De illustratie is een verwiijzing naar verdere kennisvoorzaken en belangrijkemensigheid van TNO.]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten