Uitgever Van der Velden had een geheim wapen ingezet: een in mouwloos truitje gestoken vertegenwoordigster met enige culturele overredingskracht. Zij liet mij veel meer bestellen van wat zij aan boeken liet zien dan verantwoord was (en dit zou ook uit de verkoop blijken). Tekla's overredingskunst lukte niet bij een facsimile van Twen/Taboe en ook niet bij Jacques Gans. In 1980 was het water nog veel te diep. Liefde en goudvissen heb ik later in de ramsj gekocht en gelezen, en dit relaas van een liefde die ongewild verloren gaat - een wegglijden waartegen niets te doen lijkt, zeker niet het uitleven van boosheid - riep herkenning op en daarmee sympathie voor de schrijver. Waarmee zijn hetzerig columnisme in De Telegraaf hem vergeven kon worden.
Deze hetzerigheid moest als miserabel herkenbaar zijn voor wie zijn achtergrond kende. Als Telegraaflezer wist je niet van die achtergrond. Ik spreek uit eigen ondervinding, tot mijn achttiende las ik nauwelijks een andere krant.
Is een enkele autobiografische roman genoeg om iemands plaats in de Literatuur te verzekeren? Misschien wel, hoewel je dan toch in het Nederlandse taalgebied verkeerd zit (en Gans heeft een gesubisidieerde vertaling als verachtelijke staatsruivenierderij afgewezen, dus daar bleef het bij). Wettigen zijn verscheidene bezig- en niet-bezigheden een kloeke biografie? Hm...
Dit is nu de tweede inderdaad Kloeke Biografie die ik in korte tijd gelezen heb waarvan ik tenslotte kan zeggen dat de hoofdfiguur er allesbehalve sympathieker door geworden is. En dat is knap, want als ik niet welwillend was geweest en het boek gekocht had (toegegeven, wel weer in de ramsj in Gans' geval) was er ook geen sympathie te verspelen. Gans wordt door zijn biograaf (alleen in de blurb, en in het voorbijgaan) anarchist genoemd. Maar dat was hij niet, ook niet een rechtse anarchist, een politieke-mensensoort waarvan ik het bestaan ken en erken. Enige diepgaande politieke overtuiging heb ik eigenlijk helemaal niet kunnen opmaken uit zijn biografie. Dit heeft hij dan gemeen met het onderwerp van die andere pasgelezen biografie die vooral lichte afkeer voor de hoofdpersoon opriep - de twee komen elkaar niet toevallig tegen op Vlieland en hebben gemeensschappelijke vrienden in Theo Kleij en aanverwante kunstenaars.
Ligt het aan de biograaf? Niet onmogelijk, al verraadt diens bibliografie toch duidelijke interesse voor Gans. Maar misschien ontbeert Willem Maas zelf politiek inzicht. Ten tweede: stilist is hij nog minder dan zijn onderwerp. "Gans staat op het punt binnen te gaan bij [koningin] Wilhelmina".... alsjeblieft zeg!
En kun je van iemand die maar net de vijfenzestig heeft gehaald zeggen dat hij iets "tot op hoge leeftijd" heeft volgehouden?
Ernstig is het beschrijven van het REM-eiland als een oud boorplatform dat gekraakt werd om televisie- en radiouitzendingen van te verzorgen. Zo'n kraak, in de stijl van wat gebeurd is rond de Britse kust met oorlogsforten, waarvanaf City, 390 en Essex uitzonden, zou gemakkelijk als piraterij zonder gelegenheidswetje te bestrijden zijn geweest. Maar zo was het niet met het REM-eiland. Dit was een constructie, gefabriceerd door een consortium geleid door oud-SSer Heerema. Neemt de biograaf hier een loopje met de waarheid om de pijnlijke reclameactie van Gans voor dit consortium met de mantel der liefde te bedekken? Ik denk van wel. Een slechte zaak.
Maar goed - we houden het maar bij Liefde en goudvissen, in de hoop dat de rechtopstaande zweetsokken en het gebiets weer wegzakken.
Ik had het boek dat op lezen wachtte van de plank gehaald om even in het register te kijken of Jacques' naamgenote Evelien familie was. Geen nabije, moet de conclusie zijn (zij wordt niet genoemd - Gans blijkt trouwens strikt gesproken geen Jood te zijn geweest, al heeft hij deze achtergrond uitgespeeld terwille van De Telegraaf). Het spreekt wel voor het boek dat ik het inkijken vervolgens niet kon weerstaan en het snel heb uitgelezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten