Toen Karl Kreuger in Buiten de orde het bestaan van een anarchistische beweging in Enugu, Nigeria, meldde, en een uitgave van deze beweging onder de titel Anarchism in Africa, was ik bij voorbaat uiterst enthousiast. Enugu was de eerste hoofdstad van Biafra, in 1967, en voor Biafra heb ik mij destijds nogal ingezet, en het zij mij vergund er bij te vermelden: dat er zeker een miljoen mensen moesten sterven voor de staatsraison van Nigeria of Biafra is voor mij nog steeds de reden waarom ik mij anarchist noem. In het mediabewustzijn betekent "Biafra" alleen maar "honger", wat ook al erg genoeg is, maar er was meer aan de hand. Misschien komt er nog eens een Afrika-themanummer van dit blad om onder andere hierop uitgebreider in te kunnen gaan.
De Awareness League is opgericht - uiteraard, mag men zeggen - door (ex-)studenten, die anarchistische consequenties verbonden aan een trotskistische kritiek op het toen nog "reëel bestaande socialisme", dat gedoemd was ten onder te gaan volgens deze kritiek. De League zegt duizend leden te hebben, verspreid over heel Nigeria, heeft banden met de vakbeweging en is intussen als lid erkend door de Anarchistische Internationale. Ik onderdruk mijn Europese cynisme maar dat mij zou laten zeggen: "Tel uit je winst". Anarchisme in een zwart-Afrikaans land dient op de een of andere manier aangemoedigd te worden, en dat zal nog moeilijk genoeg zijn. Ondanks de aankondiging dat de League een website zou krijgen is dit nog niet gebeurd, en gewone post komt in Nigeria nauwelijks aan - en dat hoeft niet eens aan staatscensuur te liggen.
Het waren ook de moeilijkheden in het overleg tussen de Amerikaanse uitgeverij en de schrijvers van African anarchism die tot allerlei grote of kleine fouten in het boek hebben geleid. De uitgever excuseert zich voor namen die niet gecontroleerd konden worden - tja, zou het echt zo moeilijk zijn geweest vast te stellen dat "Vorster Botha" niet één Zuidafrikaanse president was (Pieter is bedoeld), en dat de Masai niet in Burkina Faso wonen (Mosi, zal bedoeld zijn)? Opmerkelijker is dat het boek de ondertitel heeft "the history of a movement", maar dan zou het al snel klaar zijn geweest. Of alleen over de opmerkelijke beweging in Zuid-Afrika zijn gegaan, die groot moet zijn geweest voordat de apartheid effectief verdeeldheid kon brengen. De schrijvers, Sam Mbah en I.E. Igariwey, zien het anarchisme als uitweg voor de toekomst van Afrika, dus al in het voorwoord wordt gezegd dat de ondertitel had moeten zijn: prospects for the future. Maar het boek was nu eenmaal al aangekondigd en de omslag ontworpen, een Amerikaanse anarchistische uitgeverij is blijkbaar niet in staat zoiets recht te trekken.
Zo'n opmerking druist in tegen het optimisme dat de schrijvers ten aanzien van het anarchisme tonen. Nergens is het failliet van de staat zo duidelijk als in Afrika: het is slechts een machtsmiddel om een kleine groep mensen rijk te maken (Ghana, Kenia - enfin, noem maar op) of een niet meer te stuiten moordmachine tegenover de mensen die per ongeluk ingezetenen zijn (Algerije, Liberia, Somalia, Rwanda, Angola - ook deze lijst is groter en wordt steeds omvangrijker). En mocht de staat hier toch nog net iets meer zijn, zoals in de Eerste en Tweede Wereld, dan heeft het IMF nog het recept van drastische ontmanteling bij de hand (afslanking, bezuiniging en privatisering in het kader van de Structurele Aanpassingsplannen; wat kunt u zich voorstellen bij een terugtredende overheid in Malawi?). Inderdaad, tegenover deze kapitalistische barbarij is alleen de anarchie te stellen.
Het "Afrikaanse socialisme" is van begin af aan geen alternatief geweest, maar aansluiting bij en wederopbouw van traditionele, communalistische samenlevingsopbouw wordt door de schrijvers als het alternatief bij uitstek gezien. De schrijvers zien voor de verspreiding van De Gedachte veel problemen (Landauer lijken ze niet te kennen, tja, vind maar eens een anarchistisch boek in een Afrikaanse neo-kolonie, en dan in een voor de bevolking leesbare taal, als men al kan lezen). Maar tekortschietende media hoeven het anarchisme in Afrika niet in de weg te staan, trouwens, radio is waarschijnlijk het belangrijkste medium - hier ligt een mooie taak, waaraan ook vanuit de Eerste Wereld gewerkt zou kunnen worden. Laat ook of juist hier de daad maar aan de gedachte vooraf gaan. Een boek dat vermoeide Noorderlingen weer eens laat zien dat er een wereld te winnen valt.
- Sam Mbah & I.E. Igariwey, African anarchism - the history of a movement. Tucson, Arizona: See Sharp Press, 1997. Prijs: $8.95. Gezien bij Het Fort van Sjakoo in Amsterdam.
Het adres van de Awareness League is: P.O. Box 1920, Enugu, Nigeria. Op de envelop geen geadresseerde vermelden, om aankomen minder onzeker te maken!
[Geschreven voor De AS, 1999. Het genoemde themanummer is er gekomen. Rond anarchisme in Afrika - behalve aan de randen van het continent, in Egypte en Zuid-Afrika, is het weer wat stil geworden.
En het genoemde boek is online leesbaar.]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten