Hell, it wouldn't be a job if I liked it

Soms kan je hobby je droombaan worden, zegt een advertentieplakkaat waar ik te lang tegenaan kon kijken vandaag.

Er zijn mannen die in hun vrije tijd conducteur, misschien zelfs bestuurder zijn op een echte tram, een museumtram dan. Naar ik weet zijn veel van die bestuurders echter oud- of nog-steeds-werkende-bestuurders, vaklui dus. In bepaald opzicht hebben zij een droombaan. Hobby en werk lopen door elkaar.
Maar toen ik eens een gestoorde (gedrogeerde? dronken?) jongeman moedwillig op de rails van een aankomende tram zag opduiken, armen gespreid met een gebaar en een blik die zei: rijd me dan dood, en die natuurlijk juist op tijd wegsprong, bedacht ik dat trambestuurder misschien niet zo heel leuk werk is. Misschien rijdt het op een museumlijn prettiger.
(Ik zal niet uitweiden over wat ik vernomen heb van buschauffeurs en tram- en treinbestuurders, vervolgens).
Ach, het is een jongensdroom, en vooral uit de tijd dat een tram nog een echte tram was, nietwaar.

Veldbioloog, lijkt mij nog steeds een droombaan. Als een hedendaagse Heimans of Thijsse over bloemetjes en beestjes schijven, cursus fotograferen of goed tekenen volgen, en van je hobby je droombaan maken. Tja.

Er is geen twijfel mogelijk: ik geniet van onderzoek doen - snuffelen in oud papier, de contouren van een verhaal zien opdoemen, (nog) verder in het christen-anarchisme verzeild raken. Maar ook echt economisch onderzoek - ik heb het gedaan - schijnbaar levenloze cijfertjes of woorden waarachter ook meer schuilt dan de enkele gegevens zullen leveren - genieten.
Maar (Nederlandse) universiteiten hebben hun bij voorbaat ingebouwde beperkingen tegen wat onderzocht mag worden. En dan, ik ben niet in de prijzen gevallen voorzover ik ooit iets bij een universiteit geambieerd heb. Droombaan? Ik betwijfel het. Ik hoor van bevriende wegwerpdocenten hoe hard het beulen is en dat je niets voor het kiezen hebt (dat wist ik al).

Toen ik laatst een biootje maakte voor een publicatie kon ik met een zucht van opluchting zoniet blijdschap vaststellen: de meestal onbenullige banen die voor brood op de plank moeten zorgen heb ik achterwege kunnen laten. Mensen die vrgen "Wat doe je in het dagelijks leven" moet ik altijd aarzelend antwoorden. Journalistieke ondernemingen waarbij ik betrokken ben (geweest) geven mij het gevoel dat ik een anti-Midas ben: binnen de kortste keren loopt de zaak op de klippen. Niet mijn schuld, maar toch. Dus ook hier: hoezo droombaan?

Ik heb wel mijn vermoedens wat men bedoelt met droombanen, en het heeft waarschijnlijk weinig tot niets met dromen of zelfs met echt talent te maken. Mijn goede vriend Cornelis Prul verwoordt het in het tweede commentaar hier voortreffelijk. Het citaat is niet alleen gebleven, het heeft drievoudig (nu dus viervoudig) zijn weg gevonden op het net, als blokje uit Baran & Sweezy's Monopoly capital:

Asked if he liked his job, one of John Updike’s characters replied, "Hell, it wouldn’t be a job if I liked it." All but a tiny minority of specially lucky or privileged workers would undoubtedly agree. There is nothing inherently interesting about most of the narrowly sub-divided tasks which workers are obliged to perform; and with the purpose of the job at best obscure and at worst humanly degrading, the worker can find no satisfaction in what his efforts accomplish. As far as he is concerned, the one justification is the paycheck. The paycheck is the key to whatever gratifications are allowed to working people in this society: such self-respect, status, and recognition by one’s fellows as can be achieved depend primarily on the possession of material objects. The worker’s house, the model of his automobile, his wife’s clothes — all assume major significance as indexes of success or failure. And yet within the existing social framework these objects of consumption increasingly lose their capacity to satisfy. Forces similar to those which destroy the worker’s identification with his work lead to the erosion of his self-identification as a consumer. With goods being sought for their status-bearing qualities, the drive to substitute the newer and more expensive for the older and cheaper ceases to be related to the serviceability of the goods and becomes a means of climbing up a rung on the social ladder.

Het gebruik van het woord droombaan voor iets waar een mens met een beetje gevoelens alleen een nachtmerrie aan zou besteden illustreert hoe de warenmaatschappij, waarvan het einde zich nu wel degelijk aandient, zich opdringt en presenteert als totalitair beheerser van verlangens en dromen. Het realiteitsprincipe heeft zich allang genesteld in mijn latere jongensdroom: deejay op een schip. Zwalkend zoniet brakend door het leven op zee gaan, landerigheid, opgedrongen playlists, enge touwladders, vervelende of verveelde homoseksuele scheepsgenoten van je af moeten slaan (wat las ik nou laatst weer over TW, een Groot Voorbeeld?) - tja, ik wist toen ik er voor De Vrije Socialist over schreef dat dit de keerzijde van de romantiek was.

Heden vier ik een mooi lustrum als radiomaker. Een passie die nooit een droombaan is geworden of zal worden, omdat Nederland niet zit te wachten op specialisten op het gebied van de Weather Prophets, de Georgia Yellow Hammers, the Rev. Gene McDaniels en de Mighty Avengers. "Kun je niet net doen alsof je de nieuwe van de Dire Straits aankondigt?" - vraag bij de auditie van de andere kant van het glas. "Enthousiast over de Dire Straits? You must be joking." U hoort nog van ons, u hoeft niet te bellen.
Ik heb in de vrije-radio-scene wel mensen (mannen) ontmoet die ook hun inspiratie ontleenden aan de zeezenders. Nu bedenk ik dat wat je als jongere van de muziek wist, juist ontleend was aan degenen die daar al zaten. Pas als je het werk zelf doet, voor radio of in tenten, kom je er aan toe zelf iets voor anderen te ontdekken. Of een leuk interview te houden., laat ik de journalistieke kant niet vergeten.

Lof van Engelse of VS-collega's en een uurtje bij de BBC - veel verder zal het niet meer komen. Geen baan, wel een droom. Ik feliciteer mijzelf met mate.