Zappend langs de band blijven hangen gisteravond bij wat alweer een herhaling moet zijn geweest van Andrew Marr en zijn grote Charles Darwinshow. Hoewel ik het een trouvaille vind zo'n programma te laten doen door iemand die onmiskenbaar trekken van een chimpansee heeft ben ik bij voorbaat al geërgerd over het onwetenschappelijke karakter van zo'n programma.
Wie de evolutie wil vieren moet stilstaan bij de evolutie van de evolutiegedachte. Die kwam niet uit de lucht als een bliksemschicht bij het genie Darwin, ook al is hij jarig en zijn bekendste boek ook. Wie de evolutie serieus neemt relativeert vanzelf de rol van Darwin. Maar dit alles gaat noch over wetenschap noch over evolutie. In de eerste plaats is het een spiegelbeeldig fundamentalisme: als het begin van de bijbel niet klopt, dan klopt de hele bijbel niet. En ja hoor: Nietzsche wordt gereduceerd tot één citaat: God is dood. Een citaat dat volgens het programma de consequentie van de "ontdekking" van de evolutie is. Ik ben geneigd met dingen te gaan gooien.
Tja. Op de eerste dag schept God de dag, zegt Genesis. Maar omdat God wonderen verricht, naar zijn aard, schept hij de dag opnieuw op de vierde dag. Verder zegt hij "gaat heen en vermenigvuligt u", maar een hoofdstukje later blijkt dit vermenigvuldigen dan toch een gevolg van ongehoorzaamheid te zijn ten aanzien van het eten van een vrucht. Mij dunkt dat er in het geheel geen evolutietheorie voor nodig was om te beseffen dat dit niet één verzameling notulen is van het handelen van God. De ongerijmdheden kunnen, zoals in elk mythisch universum, voor lief genomen worden. In sommige indiaanse scheppingsmythen wordt De Eerste Mens geschapen en dan blijkt hij toch een oom te hebben, want een oom is nu eenmaal onontbeerlijk. Geen probleem - het wordt pas penibel als je net gaat doen alsof het om waargebeurde verhalen gaat, die in de Geschiedenis geplaatst moeten worden. En die gekkigheid sloeg inderdaad toe in de negentiende eeuw, te beginnen in de Verenigde Staten. En dan kun je het blijde uitkraaien dat het niet waar is en asdat de evolutie... En aangezien de geschiedenis van de wetenschap geen sociaal proces is, maar een verhaal van Eenzame Genieën is evolutie=Darwin. Ik heb Marr Mendel of Hugo de Vries niet horen noemen, of Spencer, of Kropotkin. Ik kwam binnen in het programma bij het portret van Karl Marx, die Das Kapital had willen opdragen aan Darwin, die hiervoor vriendelijk bedankt heeft.
De duidelijkste ideologische aap komt uit de mouw als we met die zevenmijlslaarzen bij de Eerste Wereldoorlog zijn terechtgekomen. Hoe kunnen de Duitsers zo diep gezonken zijn dat ze zulke barbaarse methoden gebruiken op het slagveld, hoe kan oorlog zo'n slachting worden? Er volgt een of ander sociaaldarwinistisch praatje dat mij volstrekt niet interesseert, opgehangen aan de gedachten van ene Kellogg (niet die van de cornflakes).
De gruwelen, mijnheer Marr en andere ideologen, van de Eerste Wereldoorlog, waren alleen nieuw als je gemakshalve geheel voorbijgaat aan de beschavende bezigheden van superieur Europa die er aan voorafgingen. De werelddelen Amerika en Australië waren zo goed als geheel van hun oorspronkelijke bevolking ontdaan. Waren dat geen gruwelen? Was Leopold en zijn Kongovrijstaat geen gruwel? Was de volkenmoord in Zuidelijk Afrika geen gruwel? Het opgelegde hongerregime in de koloniën, te beginnen in Ierland, maar vooral in India. Enzovoort undsoweiter.
Ik wil beslist niet de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog relativeren, integendeel. Maar ze kwamen evenmin uit de lucht vallen als de evolutietheorie. Wie over Atjeh zwijgt dient ook niet te spreken van Passchendaele, daar komt het op neer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten