Een kleine vijf jaar geleden - mijn moeder was aan het herstellen van een longontsteking waarvoor zij niet was opgenomen - werd ik om drie uur 's nachts opgebeld. "Alle klokken staan op drie uur, de radio zegt dat het drie uur is, maar dat kan toch niet kloppen? Weet jij hoe laat het is?" "Drie uur." Zij verbrak de verbinding zonder boe of ba. De slaap hervatten was wat moeilijk, en dan had ik nog wel een sollicitatiegesprek die ochtend.
Ik geloof niet dat ik niet in de prijzen viel doordat mijn nachtrust zo grof onderbroken was, ik heb het maar verteld en men had begrip. (Het ging om directe beschikbaarheid, als u het per se wilt weten).
En omdat het gesprek vlak bij mijn ouderlijk huis was ging ik door om eens te kijken hoe het daar ging.
Het was een prachtig zonnige voorjaarsdag. Toen ik in de zitkamer zat van het huis waar ik zelf gewoond heb vertelde zij mij stralend dat zij al warm gegeten had. Warm gegeten? Mijn moeder is diabete, type I, al tientallen jaren, en dit trof mij als wel heel vreemd.
"Kijk eens op de klok," zei ik. "Hoe laat zegt die dat het is?"
"Elf uur."
"Ja, elf uur. In de ochtend."
"In de ochtend?" Mijn moeder totaal ontsteld - alsof de zon volop schijnt om elf uur 's avonds, en alsof het voor haar gewoon was dan net gegeten te hebben.
De mogelijkheid van het verliezen van het besef van dag en nacht treft mij nog steeds als zeer merkwaardig. Kloktijd is een technische uitvinding, dus die kan men "kwijtraken" wellicht, maar het licht is tenslotte de bron van het leven - hoe kan men zich erin vergissen terwijl men geen problemen met zicht heeft?
Een collega aan wie ik het in verbazing vertelde zei dat zijn moeder het ook had gehad en wenste mij de sterkte die ik nodig zou hebben.
Als het doorgezet zou hebben zou ik dit niet zomaar geschreven hebben op deze plaats. De huisarts noemde het een delier, zei dat mijn moeder zeker niet aan het dementeren was en schreef er een pilletje tegen voor. En het is overgegaan. Al is mijn moeder niet meer dezelfde als daarvoor.
De schrijver Terry Pratchett ken ik niet van zijn boeken, ik begrijp dat zij humoristisch zijn in een genre waar ik dankzij Tolkien allergisch voor ben. Ik kende zijn naam eigenlijk van de promo's voor een programma over zijn zich ontwikkelende Alzheimer, op bepaald niet hoge leeftijd. En ik zag zijn naam genoemd in verband met de atheïstenbus. Hij staat bekend als humanist, wat in Engeland identiek is aan atheïst.
In het eerste televisieprogramma over zijn zich ontwikkelende ziekte bekent hij dat hij als belijdend atheïst een godsbesef had ontwikkeld. Hij kon niet eens geloven dat hij dat zei. Komt het door de ziekte? Enkele onlinekranten melden er over, hij moet ze te woord gestaan hebben, helaas - moet ik zeggen - zijn het geen kranten die ik heel vertrouwenwekkend vind maar we moeten het er maar mee doen.
The Times:
The 60-year-old creator of the Discworld series has spoken of an unexplained experience shortly after his diagnosis with the condition.
“I’m certainly not a man of faith, but as I was rushing down the stairs one day . . . it was very strange. And I say this reluctantly, because I am trying to deal with this situation in as hardheaded a way as I can. I suddenly knew that everything was okay, that what I was doing was right, and I didn’t know why,” Pratchett said.
“It was a thought that all the right things are happening in the circumstances; and I thought, ‘Well, that’s all right then.’ I don’t actually believe in anyone who could have put that in my head – unless it was my dad, and he’s been dead a few years.”
In an interview in today’s News Review, the author also said: “It is just possible that once you have got past all the gods that we have created with big beards and many human traits, just beyond all that, on the other side of physics, there just may be the ordered structure from which everything flows.
“That is both a kind of philosophy and totally useless – it doesn’t take you anywhere. But it fills a hole.”
Previously, Pratchett has said he was “rather angry with God for not existing”.
Dit stuk, in de Daily Mail heeft hij zelf geschreven. Het opmerkelijke slot:
Me, actually - the part of all of us that, in my case, caused me to stand in awe the first time I heard Thomas Tallis's Spem In Alium, and the elation I felt on a walk one day last February, when the light of the setting sun turned a ploughed field into shocking pink; I believe it's what Abraham felt on the mountain and Einstein did when it turned out that E=mc2.
It's that moment, that brief epiphany when the universe opens up and shows us something, and in that instant we get just a sense of an order greater than Heaven and, as yet at least, beyond the grasp of Stephen Hawking. It doesn't require worship, but, I think, rewards intelligence, observation and enquiring minds.
I don't think I've found God, but I may have seen where gods come from.
Hier het merkwaardige misverstand dat het Oude Testament of de evolutietheorie iets met geloof te maken hebben. Ja in de zin van croyance tegenover foi. Wat Pratchett zonder het te weten of te willen heeft ontdekt is foi. De Engelse woorden belief en faith corresponderen wellicht met dit Elluliaanse paar.
Er is verband tussen (bepaalde delen van) de hersenen en godsbesef, hierover Tjeu van den Berk.
In het televisieprogramma raakt Pratchett opgelucht, bijna getroost door contact met lotgenoten, die geen van allen overoud zijn. Herkenning doet je je minder alleen voelen.
Een ziekte waarbij je gemakkelijk uit balans raakt en onbedaarlijk in snikken kunt uitbarsten om bijna niets. Die je schier eindeloos bij de groenteafdeling laat kijken, speuren, nadenken zonder resultaat en tenslotte de knoop laat doorhakken: toch maar weer het stoplicht paprika. Hm, paprika, dat hadden we eergisteren ook al.
Een ziekte die zeer nabij is. Het lichaam keert zich tegen zichzelf, net als bij diabetes. Of bij Alzheimer. Wat ik hier beschrijf hoort bij de Ziekte van Graves, die inmiddels zo'n tweeëneenhalf jaaar manifest is bij mij. Het zijn symptomen die ook bij diabetes of Alzheimer zouden kunnen horen. Misschien is er verband met gebrekkige koolhydratenverwerking die zich wreekt in de hersenen, die naar ik verneem van mijn diabetische gade, veel suiker nodig hebben.
Men gaat aan zichzelf twijfelen bij dergelijke vreemdheden, en het is bevrijdend te horen van lotgenoten dat "het er bij hoort". Ook ik had het moment van gevoel van bevrijding toen ik er van anderen over hoorde - naast al die andere symptomen die nog steeds niet allemaal bij elkaar gezet lijken te zijn. Ik moet er evenwel niet aan denken professioneel patiënt te zijn, of zelfs lid van een patiëntenvereniging. Tot nu toe.
Merkwaardigerwijze had ik vlak voor het manifest worden van Graves zo'n ogenblik als Pratchett beschrijft: alles is goed.
Maar het tegendeel bleek het geval vervolgens. Ik verwacht niet te hoeven uitleggen dat ik een endocrien aangestuurd mystiek- of godsbesef geen pleidooi voor atheïsme vind.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten