In de Slavische talen heet Ursus arctos in doorsnee medwed-, honingkenner. Een magische naam, de echte aanduiding van het dier is taboe. Een eufemische wijze van praten over de honingkenner is ook in de Germaanse talen gangbaar: beer en zijn pendanten betekenen eigenlijk bruine, dus "bruine beer" is dubbelop, evenals de naam van de figuur uit de Vos Reynaerde. De eufemismen moeten ook van kracht zijn onder de niet-Indoeuropese talen in Rusland. De Latijnse talen en het Grieks hebben waarschijnlijk de niet-taboenaam, die ook tot wetenschappelijke namencombinatie is verheven. In ieder geval de Germaanse naam moet hier oorspronkelijk op geleken hebben, ursus en arktos zijn duidelijk familie van elkaar.
Een fenomeen dat al evenzeer eufemistisch aangeduid wordt is oorlog. Het Nederlandse woord heeft geen tegenhangers bij de naaste familie, of het moest het Fries zijn. Varianten op krijg zijn in de Germaanse talen het gangbaarst. Het Engelse war is etymologisch in verband te brengen met het Nederlandse (in de) war, waar het naar verwijst: oorlog is wanorde. Dat dit als eufemisme gezien kan worden wordt nog het best tot uitdrukking gebracht door de meeste Romaanse talen, die een variant van het Germaanse leenwoord hanteren, te beginnen met guerre. Het kan zijn dat het oorspronkelijk-Latijnse bellum te dicht bij de Volkslatijnse aanduiding voor mooi kwam zodat er geleend moest worden. (Bij gebrek aan andere beren in de omgeving was de homofonie met het mannetjesvarken in het Nederlands geen probleem).
Het eufemisme oorlog, dat van huis uit ook naar verbreking van orde verwijst, is voor het heden niet meer geschikt. Voor de koloniale oorlog van 1945 en later werd het merkwaardige politionele actie ten tonele gevoerd. Korea heette echt oorlog, Nieuw-Guinea had geen aparte naam (maar daar is met Indonesië inderdaad geen oorlog om geweest, tenslotte). Joegoslavië is verkocht als een humanitaire interventie tegen genocide, Irak als politieke steun. Afghanistan is ontwikkelingshulp, wederopbouw of - hoorde ik bij het langszappen vanavond - missie. Protesteert de Kerk van Rome hier nog tegen? Vermoedelijk niet.
Er staat ons allen vrees ik nog heel wat te wachten en ik zou denken dat het steeds moeilijker wordt een eufemistische uitdrukking voor oorlog (in feite: propagandistische term) te bedenken die de werkelijkheid verbloemt. De wederopbouw in Afghanistan gaat in ieder geval met veel schieten gepaard (de missie ook). Een wederopbouw waarbij geen steen op de andere gelaten wordt. Een zieltjeswinnen waarbij veel doden vallen. Misschien moet voor al die doden ook eens een woord bedacht worden - ik ga mij niet aan voorspellingen wagen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten