Het idee van een beschavingsoffensief, waaraan de Binnenlandse Wilden door de welwillende bourgeois onderworpen werden, is een projectie van het totale opgeven door de heersende klasse zelf van wat tot niet lang geleden volksverheffing heeft geheten. En het was niet alleen de heersende klasse zelf. De heldere koppen uit de arbeidersklasse en lage middenstand leidden zelf de weg, bij drankbestrijding, vegetarisme, rein leven en natuurstudie bijvoorbeeld. Op het laatsdte punt zijn Van der Voo en Hof duidelijke voorbeelden, maar ook de grootste namen, Heimans en Thijsse, vallen in deze categorie.
En om het hier bij te houden: hoe kort is het helemaal geleden dat de VARA zondagochtend de biograaf van Heimans, Fop I. Brouwer, op de zondagochtend had, met Wat leeft en groeit en ons altijd weer boeit?
En het waren niet alleen de sociaal-democraten die aan "volksverheffing" deden. Het is ook een liberaal ideaal. En een anarchistisch. Kort voor hij een einde aan zijn leven maakte, in 1973, als ik het mij goed herinner, hoorde ik Jan Kolthek droevig verzuchten: "Vroeger had de arbeider een boekenplank." Nu had hij alleen de televisie.
Thans moet kennis van de door sociaal-democraten beheerste onderwijssector komen, en berg u dan maar. En de omroepen hebben iedere neiging tot het presenteren van als moeilijk afgedane programma's opzijgeschoven. Die zijn niet goed voor de reclame.
Maar dit alles wil niet zeggen dat er van onderop niet de behoefte was (en waarschijnlijk nog steeds is) aan de leegte van het bestaan in loonslavernij te ontsnappen. En dat er niet gelijkgezinde mensen uit "de betere standen" waren die daarbij een handje wilden helpen.
Het idee van een beschavingsoffensief, ik heb het vaker geschreven en gezegd, is door-en-door kleinburgerlijk en rancuneus. En het is niet bekend in andere taalgebieden, heb ik inmiddels begrepen, en dit verbaast mij niet. Het heeft dan ook niets met wetenschappelijk verantwoorde historiografie te maken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten