Waarom mag dit geen beetje vrolijke aflevering van Who do you think you are? zijn - viel al van tevoren te bedenken bij het programma over Jerry Springer. De zoektocht ging in zijn geval eigenlijk geheel naar de vermoorde familie, en voor de zekerheid waren bepaalde documenten alvast in het Engels vertaald en geprint.
De onverdraaglijke last van deze geschiedenis - en het is nog zo nabij - moet steeds uitgedragen worden, lijkt het, als er Joodse mensen van Europees-continentale herkomst aan de orde zijn. Of de hoofdfiguur er op voorbereid was wordt niet duidelijk, maar het is moeilijk voor de kijk(st)er niet mee in te storten als Springer staat te snikken op het verlaten goederenstation van Łódź - daar begon de laatste reis van zijn oma. Als toeschouwer voel ik ook woede opkomen: als de nazaten van de daders het zien - wat zeg ik, de daders zelf misschien nog - , moet hun dan de lol gegund worden dat iemand in het openbaar dit machteloos verdriet heeft?
Want dit komt voor mij duidelijk naar voren tijdens deze speurtocht naar de vermoorde familieleden. (Je wordt ook vaak niet-begrijpend aangekeken als je het zo zegt: vermoord? o, je bedoelt de holocaust! - dan wordt het vanzelf al minder moord, blijkbaar). Ik denk niet dat de naïviteit van Springer gespeeld is als hij tot twee keer toe opmerkt, aan de hand van foto's: de misdaden tegen de menselijkheid zijn niet door een kleine bende gedaan, Adolf Hitler "en de nazi's". Dit waren "gewone mensen". Ja, de beulen waren gewillig. Collectieve schuld mag men niet in rekening brengen, maar een groot deel van Europa is bezet geweest door Duitsland, niet door de "nazi's", en "nazi-Duitsland" is ook te gemakkelijk. De kampen werden gedreven door Duitsers, met handlangers uit andere landen wellicht, maar toch in de eerste plaats Duitsers.
Het is juist duidelijker om het banale, het gewone van deze massamoord op deze wijze aan te duiden. Hiervoor hoefde je geen partijlid te zijn. Het is vatbaar voor discussie of de term nazi altijd in plaats van nationaal-socialist gebruikt moet worden. Socialisten, ja, ook ikzelf, willen dat liever. Maar het hoeft niet zomaar meer opzijgeduwd te worden onder het hoofdje "bruine diefstal".
Ik heb eens in een woordenboek-Sranantongo gezien dat in deze taal "nazi" en "Duitser" door eenzelfde term worden weergegeven: doisri. Ik heb de lexicograaf hier zelf over gesproken en gevraagd of dit klopte, en hij verzekerde mij dat het zo is. Zo ver hoeft men ook weer niet te gaan - maar versluierend taalgebruik als "nazibezetting", "holocaust" enzomeer maken de verontrustende realiteit minder zichtbaar. Ja, Jerry, dit is door gewone mensen gedaan, en wie weet zien ze je snikken op het station van Łódź - en wat zullen ze denken? Hebben ze spijt? Dat hopen we, verwachten we misschien zelfs, maar we kunnen er niet voor instaan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten