Godfried Bomans was destijds de schrijver die je als scholier wel in je hart moest sluiten, en dit zou nog steeds kunnen. Hij had een vlammend en welgemeend betoog geschreven tegen het schandaal van het huiswerk - inderdaad, met de middagpauze inbegrepen was je nog wel eens van negen tot vijf aan school gebonden en dan begon na thuiskomst het eigenlijke werk nog. Hier was een Nederlandse schrijver die het voor je opnam - en nog bekend van radio en televisie ook. Daarnaast een begenadigd stilist die in ergerlijk epigonisme op de sites die aan hem gewijd zijn wordt nagedaan, terwijl er in het echt maar twee Nederlandse schrijvers schatplichtigheid lijken te vertonen: Campert en meer nog Blokker - geen mensen die het verder in enig opzicht met Bomans eens (geweest) zullen zijn, en dat hoeft ook niet.
Een van de thema's in de gebundelde stukjes van de schrijver was het speuren naar wat nu de Nederlandse identiteit heet. Kijk naar de aartsvijand van Nederland en je weet hoe de Nederlander is, was de strekking van een verhaal: de Nederlander is in alle opzichten het tegenbeeld van de zee. Probleem is natuurlijk het anthropomorfiseren (is dit een bestaand werkwoord?) van de zee. De Nederlander is benepen, niet ruim. Rustig en bedaard en nooit onstuimig. En de zee is natuurlijk onbegrensd: steek je teen in het water bij Zandvoort en je staat in iets wat in verbinding staat met beide poolgebieden en alle tropische streken.
De Nederlander uitte zo'n jaar of veertig, vijftig geleden wel degelijk een zekere onbegrensdheid in de merkwaardige gewoonte 's avonds niet de gordijnen te sluiten. Terwijl ik het opschrijf moet ik plotseling denken aan Corry Brokken in Milord: dan sluit ik het gordijn - je moet begrijpen dat dit verwijst naar een bepaald beroep als je verneemt dat de omroepen op zeker moment besloten dit niet meer op de radio ten gehore te brengen: onzedig! Nederlanders hebben immers altijd hun gordijnen open.
Waarom doet u dit? vraagt een Duitse student die Bomans toegesproken heeft, in een verhaal. Hij besluit in de tegenaanval te gaan: waarom doet u ze dicht? Heeft u iets te verbergen? Dit wordt met klem ontkend. Men komt tot de wederzijds bevredigende slotsom dat er twee manieren zijn om je privacy te bewaren: de gordijnen dichthebben, of je huis zo openbaar tentoon te stellen dat niemand naar binnen zou durven of willen kijken. Een conclusie die met geroffel op tafeltjes wordt beloond - toen nog een merkwaardige Duitse gewoonte, nu doet men het in het Nederlandse parlement ook, tot mijn ontsteltenis.
(Ik heb jaren verkering gehad met een meisje dat niet eens gordijnen had, en bedenk nu pas dat we er nooit een gedachte aan besteed hebben of dit ook een inbreuk op de privacy van overburen kon zijn die onverhoeds uit hun raam keken - een gedachte die mij nu overvalt en waarschijnlijk was er echt geen reden tot ongerustheid - maar geschrokken ben ik nu alsnog wel.)
Zijn die open gordijnen tekenend voor de Nederlandse identiteit? Van wie zou Máxima Zorreguieta vernomen hebben dat je in Nederland één koekje bij de koffie krijgt gepresenteerd? Is dat Nederlands - ook wel bekend als een cola met zes rietjes - gierigheid? Ik weet het niet.
De Nederlandse identiteit zit niet in gordijnen of koekjes bij de koffie. Zelfs niet in de slonzige kleding waaraan je landgenoten snel herkent in den vreemde (iets wat Nederlanders trouwens in het buitenland gemeen hebben met Duitsers). Bij deze slonzigheid hoort het in gedrag en verder uiterlijk vertoon uitgedragen besef dat je het als Nederlander toch goed met jezelf getroffen hebt. Nederlanders zijn overal de besten in, vooral in hun vreemde talen. Toe bier of srie koffie bestellen op het terras in Berlijn, Parijs, Rome, Lissabon, Istanboel maar ook in Londen. En ik denk weer aan mijnheer Lodewijk Dros die de Syrisch-orthodoxe bisschop van Nederland complimenteert met zijn Engels. Dat kan hij, want hij is Nederlander en Nederland heeft toevallig wel mooi het beste talenonderwijs ter wereld. Nederland is klein maar we hebben het toch maar wat ver geschopt in de wereld. Bescheidenheid is nergens voor nodig.
Hij krimpt ineen - hij is in innerer Emigration, weet u nog? En dat niet vanwege die indertijd afwezige gordijnen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten