Gaat er wijding uit van een kerkdienst waarvan je zo goed als niets verstaat? Ik hoor halleloeja, alloho, masjiah, kaddisjo, sjlomo, amin. Dit zijn de flarden die ik thuis kan brengen. En de aanhef van het Onze Vader, Aboen-d-bisjmajo... De taal van de dienst is Aramees, in Syrië wordt de taal tot een toeristische attractie gemaakt - in Ma'aloela spreken ze nog de taal van Jezus, is het verhaal.
In feite is het Aramese (of Syrische) taalgebied veel groter, maar zeer versnipperd - van Syrië tot Azerbeidzjan en Iran. De taal hoort bij Mandeeërs, Syrisch-orthodoxen en Syrisch-katholieken.
Ik ben in Ma'aloela geweest, en ik moet eerlijk zeggen dat ik toen geen geoefend oor had om het verschil met Arabisch te horen. Heel globaal gesproken klinkt de taal ergens tussen Hebreeuws - dat niet mooi klinkt, met zijn dominante ch-klanken - en het slepende, vloeiende van het standaard-Arabisch, waar die ch's gecompenseerd worden (niet-Nederlandstaligen zullen het raar vinden, dit klagen over die ch's).
Hoewel Jezus in de dagelijkse omgang zeker Aramees gesproken zal hebben, moet Hij toch ook Hebreeuws en Grieks machtig zijn geweest. Dus meer dan een reclamepraatje voor een stadje waar verder niet veel te zien is, is het niet. Terzake!
Tot het Tweede Vaticaans Concilie moet de gemiddelde rooms-katholieke gelovige het gevoel hebben gehad dat ik had bij deze dienst - eigenlijk hoef je niet te luisteren, want je verstaat het niet. Hoewel de wekelijkse herhaling op den duur toch herkenning moet oproepen.
De homilie is in modern-Aramees, Toerojo. Kruis in de rechterhand, bisschopsstaf in de linker, spreekt de bisschop de gemeente toe, staande op het verhoog maar niet vanaf kansel of vanachter lessenaar. Ik meen Birmania te horen, en Alemanya - het zou kunnen dat hij actualiteiten in de preek verwerkt, maar het kan net zo goed een wonderlijk spel van klank en gehoor zijn. De liefste hoort duidelijk de naam van haar leermeester noemen, die ontgaat mij. Maar dit valt na te vragen.
Vanaf het altaar gezien zitten de vrouwen, afgezien van enkele kinderen, rechts in de kerk, de mannen links. De meeste vrouwen hebben hun haar bedekt, kennelijk in overeenstemming met wat ik een schandelijk hoofdstuk vind, 1 Kor. 11 - het weerhoudt hen ook niet van tamelijk korte rokken en diepe halsuitsnijdingen. Als het haar maar bedekt is.
Maar dit is niet Aleppo, waar ik deze observaties tien jaar geleden ook kon doen. Dit is Slotermeer, de voormalige Catharinakerk - je ziet de roomse herkomst er niet meer aan af. In Aleppo bestond de Syrisch-orthodoxe gemeenschap gedeeltelijk uit vluchtelingen voor de seifo - ja, ook de genocide van 1915 heeft zijn eigen naam, maar die hoor je nooit - maar dezen kwamen in een omgeving waar al Syrisch-orthodoxen woonden. In Nederland bevindt men zich in finibus - een niet meer christelijk te noemen omgeving, de westelijke zogeheten tuinsteden van Amsterdam zelfs nogal gedomineerd door islamitische immigranten. Ook de Syrisch-orthodoxen kwamen voor een aanzienlijk deel als zogenaamde gastarbeiders. Anderen kwamen als vluchtelingen - Christen-Turken zijn geen Turken moest er nog duidelijk gemaakt worden in de late jaren zeventig. Het is er op dit punt trouwens niet beter op geworden in Nederland.
Sjlomo versta ik, de bisschop maakt een zegenend handgebaar. Aan de vrouwenzijde, verneem ik achteraf, wordt de vredesgroet doorgegeven. De mannen gaan in de rij staan voor het Lichaam van Christus, dat een verzameling kruimeltjes blijkt. Vervolgens verlaten we de kerk - in de kelder is de koffieruimte waar druiven en broodjes en kaas klaarstaan. Eigenlijk moet men voor de eucharistie nuchter zijn - maar zelfs als we hier aan gedacht hadden konden we als gezelschap van diabeet respectievelijk schildklierlijder ons hier niet aan houden. Ik moet dus bedanken voor de broodjes. Mij worden geen vragen gesteld, het past mij niet deze te stellen dus ik zit als te lange man voor mij uit te zwijgen, speurend naar mijn vrouw voor wie geen zitplaats meer is.
Hoewel de gelovigen ongetwijfeld van verder weg komen dan Slotermeer alleen is het duidelijk een gemeente, hier aanwezig. Wilt u Syrisch-orthodox worden? Denominatie en volk zijn hier een, veel meer dan bij de grote orthodoxe kerken van na de splitsing van 1054. Ik kan geen lid van uw volk worden, het omgekeerde kan wel - en dan kunt u toch Syrisch-orthodox blijven.
De gemeenschap staat in de streken waar het christendom ontstaan is zwaar onder druk. Als intolerante elementen in de moslimwereld het al niet moeilijk maakten dan is er altijd nog de joods-christelijke beschaving die met bommenwerpers en machinegeweren ordenend optreedt - in Irak, Turkije (bij volmacht), Libanon, Palestina. Wil de laatste christen in het Midden-Oosten de kaarsen in de kerk uitblazen? Hoe handhaaft de Arameestalige gemeenschap zich in de diaspora?
Goede vragen. Maar de inktkoelie van zeker ochtendblad wil hier niet over horen. Hij wil meer weten van het zogenaamde schandaal in verband met de overval van de belastingdienst op de Hengelose Mariakerk. Lekker relletje rond allochtonen, weetjewel.
U spreekt wel goed Engels, zegt de beroepspropagandist tegen de bisschop, die alumnus van Oxford en Princeton is. De pennelikker zal zijn bevoegdheid tot deze opmerking geen ogenblik betwijfeld hebben.
Welkom in Nederland, Syrisch-orthodoxe gemeenschap, bedankt voor de gastvrijheid, vrede zij met u.
Onze Vader in modern Aramees (Realplayer),
en in het Aramees van Galilea van twintig eeuwen geleden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten