Het bestuderen van het christen-anarchisme brengt vanzelf studie van mystiek met zich mee. Er is een andere connectie tussen anarchisme en mystiek: Gustav Landauer, Eckhart-adept en -hertaler. Mijn lezingen voor de International Society for the Study of European Ideas beoogden een synthese tussen beide, en werden gepresenteerd onder de vlag van het op wetenschappelijk niveau bestuderen van mystiek. Sommige toehoorders vonden het een moeilijk te verwerken idee dat een dergelijke studie mogelijk zou zijn. Het is ook een bezigheid die zich enerzijds terzijde van theologie en filosofie ophoudt, of op dit gebied een synthese betekent. In Nederland houdt het Titus Brandsma Instituut in Nijmegen zich met deze studie bezig.
Zo te zien is het voor Auke Jelsma een verkenning in nieuw en onbekend terrein, de kennismaking met mystiek en mystici. Hij zegt uitdrukkelijk dat hij er zelf geen is, Dorothée Sölles idee dat iedereen mysticus is, is duidelijk niet aan hem besteed. Toch klinkt het plezier van de ontdekkingsreis door in zijn boek Zoek, en je zult gevonden worden. Eerder werkte de schijver mee aan de Encyclopedie van de mystiek en aan Wie is wie in de mystiek - in geen van beide wordt een uitgesproken christen-anarchist genoemd of behandeld, of het moest Kierkegaard in zijn eentje zijn, of Simone Weil... De eerste bezigheid bij het kennisnemen van dergelijke boeken is het speuren naar wat je zelf kent of weet, en dan ontbreekt dit. Het doet er niet veel aan af.
Mystiek als verrassing is de ondertitel van deze verkenning. Ik kan het slechts met de schrijver eens zijn als hij stelt dat machthebbers minder geloofwaardige mystici zijn - mystiek is niet met macht te verenigen. (Tot zover dan Hammarskjöld en Chomeini, zou ik zeggen). In het verlengde hiervan noemt hij twee grote mystici uit de eerste eeuwen van de christelijke jaartelling. De eerste is Mani, die in het algemeen een slechte pers heeft, en het is geheel de vraag of dit terecht is. De tweede is verrassend, omdat het de uiterste stap in de vrijzinnigheid is van de protestantse theoloog Jelsma: Jezus. Het signalement is een consequentie van het verwerpen van de traditie die in naam van Jezus zelf is opgebouwd: volledig sterfelijk mens en tegelijk fysieke zoon van een enige God - het is ook niet wat Jezus Zelf (ik houd mij aan de eerbiedige hoofdletter) gedacht zou hebben laat staan gezegd. Maar omdat Jezus voor veel mystici zelf een bron is, is het hoe dan ook een verrassende wending. Mystiek staat bij protestanten in een kwade reuk - blijkbaar omdat er zoveel katholieke mystici voorkomen in de geschiedenis van het christendom, u zult toch betere redenen moeten aanvoeren! - dus dit verslag van de verkenning van de protestant Jelsma is ook daardoor opmerkelijk. U bent uitgenodigd zich te laten verrassen door deze uitgave van Ten Have.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten