Het precieze jaar herinner ik mij niet meer, maar ons was bij Internationale Boekhandel Het Fort van Sjakoo gevraagd deel te nemen aan het boekenprogramma van Radio STAD. De vraag was wat onduidelijk. Het programma werd live uitgezonden vanuit het Literair Café De Engelbewaarder, zoals het heette en nog heet.
Het leek vanzelfsprekend dat ik de taak op mij zou nemen als radioman.
De presentator zat met zijn rug naar de gracht gekeerd dicht bij het raam. Of ik boeken bij mij had. Nee, dat had ik niet. Het bleek dat het de bedoeling was dat ik quasi-spontaan binnenliep met wat nieuwe titels uit de winkel en die voor de microfoon besprak. Dit was ons niet verteld en hier was ik dan ook niet op voorbereid. Dus werd het een algemeen praatje over de boekhandel, eenmalig (het andere idee klonk als iets wat misschien wel wekelijks had kunnen gebeuren).
De uitzending was nog niet begonnen. De presentator vroeg of ik microfoonvrees zou hebben. "Ik maak waarschijnlijk meer radio dan u," hield ik afstand en zette ik op nummer. "Voor de Vrije Keyser zeker," veronderstelde hij. "Nee, voor RVZ." "Nooit van gehoord." Hetgeen ongetwijfeld niet waar was maar in het politiek correcte plaatje moest passen.
Hij streek mij over de bol. "Niet zenuwachtig zijn hoor."
Barst, kon ik alleen maar denken.
Het is dit jaar driehonderd jaar geleden dat Linnaeus geboren werd, en Linnaeus is ook een beetje van "ons" in Nederland: hij is gepromoveerd aan de universiteit van Harderwijk. Het binomiale classificatiesysteem dat hij ontwikkeld heeft wordt nog steeds gebruikt, en er zijn nog steeds soorten die de naam dragen die hij gegeven heeft, zoals Linnaea borealis (de bescheiden kerel), het Linnaeusklokje.
De mens indelen bij de gewervelde dieren, de zoogdieren en vervolgens de primaten - de gedachte van evolutie van soorten ligt er al in besloten. Maar Linnaeus heeft deze intellectuele stap niet gezet - deze was voor Lamarck, Darwin en Wallace.
Deze evolutie was een logisch vervolg op het inzicht in de verwantschappen van talen en de classificatie van het Indo-Europees en in navolging of parallel hieraan van andere taalfamilies, in de achttiende en de vroege negentiende eeuw.
Dat het Indo-Europees uit één oertaal voortkomt zal nooit bewezen kunnen worden. Het blijft een kwestie van intelligent raden, hetgeen ook voor de biologische evolutie geldt. Dit laatste durf ik al bijna niet te schrijven omdat er veel, teveel mensen op de loer liggen die zullen zeggen: zie je wel, het is niet te bewijzen en wij hebben een Andere Theorie. Die andere Theorie blijkt dan "het" scheppingsverhaal van Genesis. Dat er twee scheppingsverhalen in de eerste capita van Genesis staan doet voor dezulken niet terzake, zij kraaien blij en klappen in hun handjes en slaan met de rinkelbom want de evolutietheorie is niet te bewijzen.
Dat het een theorie is die de van God gegeven menselijke intelligentie minder geweld aandoet dan hun zogenaamde Theorie is niet ter zake.
Voor de intellectuele zuiverheid dient het gezegd te worden: wij kunnen alleen verstandig raadwerk besteden aan de evolutie van de soort mens (of andere soorten). Zelfs alle vondsten in Afrika bewijzen alleen dat er veel vondsten in Afrika gedaan worden - dat de mens er ontstaan is kan door een enkele toekomstige vondst elders weerlegd worden. Een dergelijke weerlegging kan nooit kwaad - de evolutie als gedachte achter het voortschrijden van het leven in de tijd op aarde wordt er niet door tegengesproken.
Ernstiger nog dan de treurigheid van het creationisme is de koppeling van speciaal de taalevolutie aan biologische evolutie. Dan worden er volken bedacht als Ariërs en Semieten, de echte oersprekers en stamvaders (altijd vaders) van de taalgroepen.
Een andere verloedering van de evolutiegedachte is de nog steeds heersende: in de evolutie zit vooruitgang besloten; en vooruitgang is goed; wij zijn het verst, de anderen moeten zo ver nog komen, of komen er nooit. En wij zijn geroepen tot heersen over de minderen. Het gehele ideologische complex dat ten grondslag ligt aan het uitdragen van de Europese Afwijking van het Algemeen Menselijk Patroon, om de termen van Jan Romein (dankbaar) te gebruiken.
Linnaeus was al overtuigd van de Europese superioriteit - hoe kon hij anders, ziende wat er werd van de oorspronkelijke Amerikanen, de volkeren van de Poolgebieden en van Zuidelijk Afrika. In de tijd van Charles Darwin kwamen hier nog de Australiërs en de bewoners van de Zuidzee-eilanden bij. Uit overwinnen en overheersen kon superioriteit afgeleid worden.
Een alinea uit The descent of man (de tekst vandit boek is geheel online te lezen):
When civilised nations come into contact with barbarians the struggle is short, except where a deadly climate gives its aid to the native race. Of the causes which lead to the victory of civilised nations, some are plain and simple, others complex and obscure. We can see that the cultivation of the land will be fatal in many ways to savages, for they cannot, or will not, change their habits. New diseases and vices have in some cases proved highly destructive; and it appears that a new disease often causes much death, until those who are most susceptible to its destructive influence are gradually weeded out; and so it may be with the evil effects from spirituous liquors, as well as with the unconquerably strong taste for them shewn by so many savages. It further appears, mysterious as is the fact, that the first meeting of distinct and separated people generates disease. Mr. Sproat, who in Vancouver Island closely attended to the subject of extinction, believed that changed habits of life, consequent on the advent of Europeans, induces much ill health. He lays, also, great stress on the apparently trifling cause that the natives become "bewildered and dull by the new life around them; they lose the motives for exertion, and get no new ones in their place."
De technologisch gevorderden - de Europeanen dus - zijn beschaafd, de anderen zijn barbaren. Het taalgebruik is tot in de twintigste eeuw gangbaar gebleven, en in feite is het nooit weggegaan - denk aan Huntington en andere neofascistische ideologen. (De Europeanen die zich in Noord-Amerika genesteld hebben blijken inmiddels superieur aan de Europese Europeanen).
Is uit bovenstaande tekst van Darwin af te leiden dat hij de afloop van de ontmoeting of beter botsing tussen geciviliseerden en barbaren toejuicht? Er kan evengoed een andere conclusie uit getrokken worden - en tenslotte is het niet meer dan een constatering: Dajak en Maasai worden toeristische trekpleister (voor witte Europeanen natuurlijk); Bosjesmensen, Australiërs en "Indianen" vegeteren aan de rand van de woestijn of het bos waaruit zij verdreven zijn, aan de drank of aan de drugs, hun plaats in hun wereld is hun ontnomen. Het klinkt door in die ene alinea van Darwin.
Het klinkt niet per se door in de eerste zin van de alinea. Die kun je desnoods tegen Darwin gebruiken. Vaak citeren en er op hameren, er in hameren. Niet verder lezen. Lezen brengt de domheid in gevaar, zegt Fischer Verlag.
Ik was even vergeten dat ik in innerer Emigration ben.
Matth. 25:40:
Voorwaar, ik zeg u, voor zoveel gij dit gedaan hebt aan een van deze mijn allergeringste broeders, hebt gij het aan mij gedaan.
De opdracht van Jezus van Nazareth is duidelijk. Hebben degenen die hun mond vol van hem hebben zich er ooit aan gehouden? Zullen zij dit ooit alsnog doen?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten