Anarchistisch verzet in Uganda

Uganda, ooit de Parel van Afrika genoemd door de Europese kolonialisten, is het kolonialisme niet te boven gekomen. Idi Amin, die van 1971 tot 1979 het land beheerste, geldt als een prototypische criminele dictator. Daartegen steken zijn voorganger/opvolger Milton Obote en de huidige president Yowerri Museveni altijd positief af. Dat is dan eigenlijk het enige positieve dat over deze heren en het regime dat zij leiden gezegd kan worden. Museveni is bovenal de lieveling van de Verenigde Staten, als president over een “partijloze democratie”, een voorbeeld voor het “nieuwe Afrika”. Een voorbeeld ook voor de gemiddelde “ontwikkelde” Democratische Markteconomie, die zelf in deze richting evolueert. Intussen gaat de burgeroorlog voort, waarbij buurstaten hun openlijke of duistere rol spelen, zoals ook Uganda op zijn beurt intervenieert in Congo Kinshasa, Soedan en Rwanda. Het is moeilijk uit te maken wat feit is en fictie in het geheel van gewapende groepen.
Bij dit geheel voegde zich in het najaar van 2000 naar eigen verklaring anarchistisch verzet. De enkele bulletins die wij ontvingen van dit verzet herinneren sterk aan de Mexicaanse zapatistas van de afgelopen jaren, die een uitgekiende mediastrategie hadden of hebben. Dat heeft dit Ugandese verzet niet. Het beroept zich er op aan te sluiten bij plaatselijke tradities, en op vragen aangaande hun inspiratie door Bakoenin, Kropotkin of de Spaanse burgeroorlog believen zij geen antwoord te geven. Dit lijkt mij volkomen terecht. Het streven naar vrijheid en socialisme dat wij aanduiden met “anarchisme” is, in tegenstelling tot wat verwaten Europeanen en hun afstammelingen elders denken, geen “witte” uitvinding, maar een algemeen menselijk streven. Daarmee wil ook weer niet gezegd zijn dat wij de communiqués over het Ugandese anarchisme zonder meer moeten accepteren op hun inhoud. Het is moeilijk laveren tussen Europees paternalisme en goedgelovigheid: wij geven de berichten ter beoordeling, mede op verzoek van Joram Jojo, die ze ons gestuurd heeft. De ongerijmdheden kunt u er zelf uit opmaken. Het verwerpen van het zittende bewind in Kampala is duidelijk. Een enkele niet verduidelijket afkorting, die de ingewijdheid van de schrijver weergeeft zonder dat hij rekening houdt met niet-Ugandese lezers of lezeressen: NRM, de National Resistance Movement, vormt het regime in Uganda, als vertegenwoordiging van “het nieuwe Afrika”. Oordeel zelf welk nieuw Afrika u bevalt... Opmerkelijk: Joram Jojo richt zich tot “commanders”, waar men “comrades” verwacht, en noemt zich “sub-delegate”. Hij is buitenslands wonend student (www.ugandans.com) (AdR; 2001)

1. Communiqué, gedateerd 4 september 2000 (persbericht)

Anarchistische opstandelingen met bivakmutsen op hebben een post van de militaire politie aangevallen en tot op de grond afgebrand. De Anarchistische Democratische Strijdkrachten van Uganda (ADF) vechten nu al drie jaar tegen de militaire junta, vanuit de Maanbergen (Ruwenzori) in westelijk Uganda.
Meer dan 30 opstandelingen van wie vermoed wordt dat ze lid waren van de ADF hebben de politiepost Nkooko in Kibala aangevallen, waarbij twee agenten gedood zijn en een ontvoerd is. Zij maakten ook 20 geweren en politieuniformen buit. De zwaarbewapende overvallers, die in een Tata vrachtwagen reden, staken ook de politiepost in brand en verbrandden documenten in het districtshoofdkwartier van Nkooko. De legerwoordvoerder majoor Phinehas Katirima zei in een interview met het blad The New Vision dat de overval op 2 september plaatsvond.
Asuman Mugenyi, de woordvoerder van de politie, identificeerde de twee gedode collega’s en heeft gezegd dat de lijken nog in het ziekenhuis van Kiboga geborgen zijn. Katirima zei dat de gewapende opstandelingen ook 13 militairen ontvoerd hebben van de post van Nkooko. Tijdens de overval richtten de opstandelingen zich tot de massa’s van het marktcentrum van Nkooko waarbij zij leuzen tegen het IMF riepen. De opstandelingen plunderden ook een medicijndepot.
“Het leger is op jacht naar hen, we kunnen dit soort terrorisme niet toelaten en we zullen ze krijgen,” verklaarde Katirima. Mugenyi heeft gezegd dat de ontvoerde politieman inmiddels ontsnapt is, en dat deze verklaard heeft dat de zwaarbewapende mannen en vrouwen in een uit Kiboga gestolen Tata-vrachtwagen rondreden.

2. Basheya, het authentieke anarchisme van Uganda

Basheya is de naam van een eigentijdse anarchistische beweging, die niet vindt dat de Ugandezen politieke leiding nodig hebben. Dood, corruptie en wreedheid vormen de grootste nijverheid in het Uganda
van vandaag. Basheya (anarchisme) is de wetenschap die de slachtoffers van deze primitieve industrie beschermt en hun kava geeft. Het kapitalisme is de belangrijkste brandstof van deze ellende. Het zittende regime van de NRM heeft absolute armoede en uithongering als middelen gebruikt om de massa’s op de knieën te krijgen. Het geïnstitutionaliseerde sectarisme is het belangrijkste wapen dat de hielenlikkers van de NRM gebruiken om deze ramp van bijbelse omvang te creëren. Een parasitaire minderheid beheerst de economische infrastructuur.
Uganda Anarchist Democratic Forces (UADF ‘Basheya’) is de hedendaagse voortzetting van de massale volksbeweging van 1945-1949. Nu zoals toen is de strijd niet gericht op het veroveren van politieke macht of op beheersing van de regering. Destijds waren de lage lonen en de lage prijzen van de handelsgewassen de belangrijkste grief van de massa. Maar nu verzetten we ons tegen de voortdurende plaag van ziekten, honger en vuiligheid van het onderdrukkende regime van de NRM. Wij verwerpen alle vormen van dwingende overheersing en gezag. Wij benadrukken geen eenheidsgedachte in de vorm van “politisering” of actie, want voor ons zou dit leiden tot een politieke omwenteling. De methodologie is ons middel en de ideologie verbindt ons. Wij verachten IMF en Wereldbank die nu structurele aanpassingsprogramma’s (SAPs) gebruiken door sociale uitgaven voor gezondheid en onderwijs tot een minimum terug te brengen “om ons te ontwikkelen”. Wie denken ze wel dat ze zijn?

Basheya (anarchisten) willen een gelijk deel (sheya) van middelen die door generaties van zwoegende massa’s (wanainchi/ de “keldermensen”) zijn geproduceerd. De opstanden van 1945 en 1949 waren radicaler in hun autonomie en motivatie. Wanainchi (de massa’s) hebben verloren doordat ze niet bewapend waren. Nu zijn wij in staat ons te bewapenen door eenheden van het “Ugandese leger” te vernietigen en opslagplaatsen te plunderen, waarbij een hinderlaag af en toe handig uitkomt. Net als in 1945-49 is de basis onze levenslijn. In 1949 heeft Basheya directe actie georganiseerd: winkels van Aziaten werden geboycot. Basheya wilde af van de middenklasse van Aziatische kapitalisten. Wanainchi verbouwde de katoen; daarom wilden zij deze direct kunnen verkopen aan de Britse kolonisatoren zonder de Aziatische kapitalisten. Nu vechten we tegen de dikke nekken van de grote bedrijven en de pooiers van het makelaardom.
Wanainchi waren onderworpen aan racistisch bepaalde betlaingsregels. Het loon was in drie categorieën verdeeld: de hoogste (Europeanen), de middelklasse (Aziaten) en de lage (Wanainchi). Zowel de publieke als de private sectoren van de economie griefden Wanainchi. Door de verdeel-en-heerspolitiek van de Britse kolonialisten pasten de Aziaten dezelfde onderdrukkende methoden toe op Wanianchi als in India tegen de “onaanraakbaren”. Het was algemeen gebruik dat de Aziatische kapitalist de “boyi”-arbeider niet betaalde, want geen wet beschermde de “boyi”. Oppotten, smokkelarij, onderbezetting van bedrijven en beledigingen waren de norm. Het onderwijsstelsel was op dezelfde frauduleuze drie lagen gebaseerd. Er heerste dus apartheid in het onderwijs.
Het platform van Basheya (anarchisme) van de jaren veertig werd ontwikkeld tijdens maatschappelijke ceremoniën als begrafenissen en huwelijken. In 1948 verzocht de Uganda African Produce Growers Union de minister van koloniën de opbrengst van het Katoenfonds direct aan Wanainchi ten goede te doen komen, in plaats van aan opkopers. Hedendaagse sheya (anarchie) gaat om de verbetering van de omstandigheden van Wanainchi (de massa’s) en om ondubbelzinnige gelijkheid. Wij begrijpen werkelijk niet waarom zeven procent van de bevolking aanspraak maakt op alles in Uganda - dit is voor ons onaanvaardbaar. Privatiseringscomités zijn de norm. Hoe kan een of andere dief in de regering door de natuur geschonken goederen en diensten privatiseren? Omdat zulke mensen in het algemeen niet menselijk zijn, maar maatschappelijke parasieten: ze zuigen, en ze zuigen je leeg. De economie die Wanainchi ten goede zou komen is er een waarin vrijwillige samenwerking van een grote hoeveelheid verschillende georganiseerde cellen goederen produceren om te ruilen of voor eigen gebruik. De geldloze maatschappij is voor ons de stap voorwaarts zodat we geen kassiers meer hebben die er vandoor gaan of wereldmarktmachten die ons kunnen afpersen. Internationale Basheya (anarchisme) zou ons kunnen helpen bij het realiseren hiervan. Directe actie zou betekenen dat de producenten de nieuwe wereldmarkt”pooiers” opzij kunnen schuiven en dat in de internationale anarchie iedereen een kans heeft organisch gekweekte producten direct te consumeren.
Net als nu stonden in 1949 opportunistische “politici” en een nationalistische partij, het Uganda National Congress, op en zij namen bezit van de oorspronkelijk leiderloze Basheya-opstand. Nu wordt een contra ADF (allied democratic forces) gebruikt om onze anarchistische zaak teniet te doen. De Anarchist Democratic Forces vormen een nationaal front dat overal in Uganda werkt. Hoewel we mobiel zijn handhaven we een zeer doeltreffend en gecoördineerd programma. Gedwongen recrutering (ontvoeringen) zijn voor ons belachelijk aangezien dit tegen de structuur van onze cellen ingaat. Wij wonen niet in de bossen maar temidden van de bevolking. Wij hebben de Ruwenzori Bergen gebruikt om overzicht te houden en ons van wapens te voorzien die de reactionaire Ugandese strijdkrachten in Congo-Kinshasa achtergelaten hebben. Zijn er twee ADF’s? Ja: Anarchist Democratic Forces (ADF) en allied democratic forces (adf). Naar wij begrijpen woont het oppercommando van adf in Kampala en ondergaat dit “siyasa”-indoctrinatie. In tegenstelling tot de meeste opstandelingengroepen is het niet een deel van onze methoden om op te scheppen of tegen de pers te roepen: “ja, we zijn anarchisten”, want dit zou ons beperken in onze werkzaamheden. Toen Basheya in 1975 herrees in Kampala heeft Idi Amin de militaire politie en speciale politie-eenheden ingezet om ons te vernietigen. Toen heetten we Bayaye (Slimmerds). De Bayaye van nu zijn de activisten en commandanten (“commanders” = “comrades”) van het economische model van Basheya geworden.
Bestuur in het Basheya-model kent geen regering. De mensen kennen hun zelfbepaalde gedrag dat hun leven vorm geeft volgens geloof en normen die geen regering hun geeft. Organisch bestuur zou meer opgevat kunnen worden als een werkwijze. De “heersende klasse” van de NRM heeft revolutionaire comités gebruikt om de onderklasse (Wanainchi) te manipuleren en te intimideren. Zij kunnen je deporteren of verbannen uit je moederland, net als de Gestapo. De rc’s zijn de bureaucratische structuur van het onderdrukkende regime van overste Museveni. De machtsverdeling gaat van boven naar beneden, terwijl de “democratie” gemakkelijk aan de “idioten” onthouden kan worden. Voor ons is overste Museveni een zwarte fascist die gelooft dat hij een elite-minderheid kan gebruiken om een hulpeloze hongerige meerderheid te onderdrukken. De NRM is een kaderelite, voor ons zijn zij de bolsjewieken van Uganda doordat zij er vandoor zijn gegaan met de revolutie van Wanainchi. Zij gebruiken voortdurend ideologie, zij hebben het licht gezien en de rest zijn idioten. In tegenstelling tot de NRM
ziet Basheya niet één quasi-religieuze waarheid, maar de werkelijkheid zal ons met gezond verstand bewapenen. De NRM heeft de Ugandezen niet bevrijd maar heeft hen misbruikt en laat hen in armoede voortleven. Basheya preekt niet maar laat haar acties voor zich spreken.
Anarchist Democratic Forces ontvoeren geen mensen maar gaan uit van vrijwillige instemming met het anarchisme. Wij streven niet naar enige vorm van hulp van buitenaf want dit gaat tegen onze methoden in. Basheya ziet het Amerikaanse “African Crisis Response Initiative” als een vorm van nieuw kolonialisme. In het verleden kwamen missionarissen en zendelingen met het kruis waarna de vlag volgde. Nu komen de Amerikaanse Groene Baretten (een geselecteerde elite van de derde speciale brigade van Fort Bragg, NC) ons prostitueren zoals ze gedaan hebben met het leger van El Salvador in de jaren tachtig en met het leger van Zuid-Vietnam in de jaren zestig en zeventig. De Groene Baretten zijn goedbetaalde hoeren die terroristische aanvallen leiden tegen progressieve bevrijdingsbewegingen. Voor ons is dit plan om het “Ugandese leger” te instrueren een vooruitlopen op massabewegingen die hun onderhorige bananenrepubliek in gevaar zouden kunnen brengen. Met behulp van een internationaal platform zal Basheya dit kolonialisme kunnen weerstaan.

Wij hebben een hekel aan regeringen in het algemeen, daar deze wetten gebruiken om Wanainchi als vee over hun land te verspreiden. In een programma van de BBC in 1997 nam de Overste het team van de omroep naar zijn boerderij om vee als illustratie voor zijn ideologie te gebruiken: “Als die koe lastig wordt verwijder ik haar voorgoed van de rest.” Ugandezen geven de voorkeur aan hun vrijheid met alle verantwoordelijkheden vandien boven de dwang van het leven volgens een script. UADF beschouwt alle vormen van macht in Uganda als bedrog omdat er geregeerd wordt zonder instemming van de massa’s. Waarom zouden Wanainchi gehoorzamen aan een machine die hen dagelijks uitmelkt? Museveni en de kapitalisten noemen het democratie; maar negentig procent van de Ugandezen noemen het roof bij klaarlichte dag. Het huidige systeem in Uganda is onaanvaardbaar omdat wij het zat zijn bestookt te worden met propaganda die het gijzelen van een geheel volk moet rechtvaardigen. Doordat de Ugandezen in een voortdurende toestand van vrees en gebrek leven heeft onmaatschappelijk gedrag als corruptie gedijd. De corruptie lekt door van boven naar beneden. Je kunt het Basheya niet kwalijk nemen dat het weer opduikt.
De hardhandige onderdrukking van homoseksuelen is de norm in het Uganda van overste Museveni. De boef Museveni doet het goed onder autoritair leiderschap. Het Ugandese wetboek van strafrecht stelt dat “iedereen die vleselijke gemeenschap heeft met iemand, tegen de natuurlijke orde in,” levenslange dwangarbeid kan krijgen. Museveni heeft opgeroepen tot het arresteren van alle homoseksuele mensen. Basheya acht dit onaanvaardbaar in het Uganda van vandaag of waar ook ter wereld. Basheya beschouwt het als een van God gegeven recht dat homoseksuelen de zelfde rechten en vrijheid hebben als hun heteroseksuele medemensen, daarbij inbegrepen vrijwaring van onderdrukking door de staat of door individuen. Dagelijks worden sexwerkers, homo- of heteroseksueel, opgepakt.
Gevangenissen en kazernes ziten vol inheemse mensen die de moed hebben elementaire mensenrechten te vragen. Uganda is ook de hoofdleverancier van wapens die doorheen geheel Afrika tegen inheemse mensen worden ingezet. Het Soedanese SPLA vecht samen met het “Ugandese leger”; 450 mensen zijn gedood in de steden Isiro en Buta (Congo-Kinshasa) in een van hun veldslagen, waarbij wij niet de 1200 mensen mogen vergeten die in Kisangani gedood zijn door het Ugandese en het Rwandese leger. Basheya roept ook op tot opstand in de buurlanden onder de Ugandezen, tegen de dictatuur. Basheya zal de onderdrukking beëindigen en het zaad van het internationale anarchisme zaaien. Zijden handschoenen werken niet in Uganda! (Joram Jojo)