Op het niveau van de anecdote is het nooit moeilijk de Nederlandse lompheid in kaart te brengen. De naam van de schrijver (De Beaufort) komt zonder enige twijfel voor in de gids van adel en patriciaat - zou uit die hoek eerder een scherp oog voor de cultuur van onbeschoftheid te verwachten zijn? Twijfel bekruipt mij na het lezen van dit impulskoopje. Als de bedrijfsleider van je buurt-AH een doordringende zweetgeur verspreidt, is het dan een actie tegen lompheid om stiekem deodorantrollers uit de schappen in de gangpaden uit te strooien en snel weg te lopen? Als in het restaurant van pretkok Braakhekke een vrouw met diep décolleté, dat eindigt in een tatoeage, een kussen krijgt aangereikt om dit af te dekken en zij vertrekt boos - wie is dan de lomperik? De vraag is niet retorisch, het lijkt mij op zijn minst vatbaar voor discussie.
Verder is het een vermakelijk boekje vanwege de herkenbaarheid van veel van de voorbeelden. De schrijver komt niet boven zijn voorbeelden uit. Enerzijds zijn het de nivellerende rooien uit de jaren zeventig, anderzijds is het 't discriminerend gespuis van nu dat op "de allochtonen" zit te hakken die als verklaring moeten dienen. Dit is dus geen verklaring, de ondertitel Waarom Nederlanders zo onbeschoft zijn wordt niet waargemaakt.
Dat een groot deel van Nederland sinds de Hoge Middeleeuwen een stedelijk-burgerlijke cultuur heeft kan deel van de verklaring uitmaken. Dat de idee dat de ander niet hoger of beter is dan jij bij de meerderheid van de bevolking leeft kan van deze aartsburgerlijkheid een gevolg zijn. Maar is dit een verklaring van ongemanierdheid? Het is mij wel degelijk opgevallen dat deze lompheid inderdaad sterk is toegenomen de afgelopen twintig of meer jaren: bijvoorbeeld het instapgedrag in het openbaar vervoer, maar ook het simpele lopen op straat. Er is een tijd geweest waarin ik het er "aan mijn kant van de straat" op aan liet komen of de tegenligger (aan de "verkeerde kant" dus) zou uitwijken. Dit bleek zelden te gebeuren. Uitwijken is iets voor de genegeerde ander. Na verscheidene botsingen die zonder enig commentaar van de andere kant plaatsvonden (wel consequent: die ander bestaat gewoon niet dus je hoeft je nooit te excuseren) heb ik mij maar aangewend uit te wijken. In het fietsverkeer is het moeilijker het doorgedreven egoïsme gekoppeld aan regelloosheid te ontwijken. Maar waar ligt het aan?
Zou het kunnen dat elementaire beschavingsvormen eenvoudig niet meer worden doorgegeven in de gezinssituatie? Met andere woorden: dit is een van de schier ontelbare kundigheden die je maar in het onderwijs hebt op te doen? Pa en ma zitten op de bank te zappen, of liggen net in scheiding en hebben dus wel wat beters te doen. Bijna geen aspect van het dagelijks leven wordt niet ingepakt in een formule van schoolonderwijs - van tandenpoetsen en bellenblazen tot verliefd zijn aan toe. Als het aanleren van omgangsvormen uitbesteed wordt aan de veertienjarige staatsslavernij van het verplichte onderwijs dan zou het wel eens de sluitpost kunnen zijn, of beter: iets wat niet wordt aangeleerd. Als bijna alles leerbaar en toetsbaar is, waarom zouden beschaafde omgangsvormen en behoorlijke manieren daar buiten vallen? Eenvoudigweg: de genoemde staatsslavernij is er niet om beschaafde mensen te vormen. Zij is er om mensen klaar te stomen voor de voortgezette vorm van slavernij, in loondienst.
Ik heb sterk de indruk dat bij uitstek in Nederland de merkwaardige gedachte wordt gekoesterd dat alles wel op school uitgelegd zal worden. Dat kunnen we wat dit betreft zeker wel vergeten (over de andere kwalificaties die je op school aangereikt worden heb ik ook sterke twijfels, maar dat heeft niet met onbeschoftheid te maken). En wie geen manieren doorgeeft hoeft ze ook niet te hebben. Het manieren leren is altijd iets voor de ander. Daarnaast: wat je op school moet leren kan de moeite niet waard zijn - als het al op school onderwezen zou worden, hetgeen niet het geval is.
Het is een balletje dat ik opwerp, ik houd mij aanbevolen voor andere verklaringen. Ik begrijp dat de academische discipline van de sociologie inmiddels een onopgemerkte dood is gestorven in Nederland - uit welke hoek een eventueel wetenschappelijk verantwoorde verklaring zou kunnen komen kan ik vooralsnog niet bedenken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten