Strijd om de Februaristaking

Er is een probleem tussen de Februaristaking en mij. De herdenking valt op mijn verjaardag, en het kan mij niet kwalijk genomen worden dat ik daar prioriteit aan verleen, zelfs al vier ik de dag in het algemeen door de stad te ontvluchten.
Een keer was ik er bij, de veertigste verjaardag van de staking zelf - en ook alleen maar op mijn overstapje van lijn 31, na het werk. Als ik er aan denk komen vooral beelden uit die dagen met betrekking tot mijn persoonlijke leven op, hetgeen het moeilijk gemaakt heeft een beschouwing over het boek De strijd om de Februaristaking te beginnen.
Al is het wel toepasselijk. Als iets duidelijk wordt uit het boek van Annet Mooij, is het dat de herdenking van de Februaristaking maar zelden over deze staking zelf ging. Zij was de aanleiding tot iets, maar was tegelijkertjd hartgrondig afwezig.
De staking zelf was wel degelijk een mooie en heldhaftige actie, maar men kan zich afvragen of zij nu borstklopperig gevierd moet worden. Amsterdam heeft er een devies aan overgehouden, zou dat niet voldoende moeten zijn?

Nergens in Europa is een staking georganiseerd tegen de deportatie van Joden door de Duitsers, behalve in Amsterdam en enkele omliggende plaatsen (zeker ook niet onbelangrijk, maar daar wordt zij niet gevierd). Het initiatief kwam uit kringen van de CPN (en daar begint het gedonder al) en het kreeg vanzelf de dynamiek die een dergelijke arbeidersactie krijgt: de uitbreiding over de stad en omgeving ging min of meer spontaan. Beide aspecten komen goed aan de orde in het boek van Sijes over de staking, dat mij zeer dierbaar is.
Maar de CPN was een akelig genootschap. Tegen iedere redelijkheid in moest de staking wel een initiatief van Nederlands mini-Stalin Paul de Groot zijn, het voetvolk had te volgen en kon onmogelijk een belangrijke rol gespeeld hebben. De tegenstanders van de CPN vonden dat de CPN geen rol kon hebben gespeeld bij de staking, want vanwege het Molotov-Ribbentropp-pact moest van de CPN loyaal opgetreden worden tegen de bezetters. Illegaal en tegelijkertijd loyaal - zoiets kon toch ook alleen maar met een genootschap als de CPN...
Het gekrakeel tussen CPN en anti-CPN was al pijnlijk genoeg. Mensen die een belangrijke rol bij de staking hadden gespeeld werden in de loop der jaren de partij uitgewerkt voorzover zij zelf niet opstapten, en tot vijandig agent verklaard, mensen die met terugwerkende kracht nooit gedeugd konden hebben. Het leidde tot onwaardige taferelen die niets met de eigenlijke staking te maken hadden.
Mede daarom wellicht moest er ook altijd een actueel thema verbonden worden aan de herdenking. "Juist nu!" - en dan moest men waakzaam zijn tegen het steeds op de loer liggend fascisme, dat blijkbaar volgens de CPN ook belichaamd werd door D'66 (vanwege hun idee het kiesstelsel te veranderen). De enige aardige die ik in de opsomming tegenkwam, nog steeds actueel en niet van de CPN, is: CDAusweis oprotten. Kan ik mij (nog steeds) in vinden.
De CPN bestaat niet meer, de mensen die de staking gehouden hebben zullen er voozover nog in leven niet meer bij zijn, maar de herdenking zal doorgaan. Misschin meer dan ooit, "juist nu!". Al is het waakzaamheidthema steeds meer gedepoltisserd - wat kan men anders verwachten van de hofdorganisator? Inmiddels is het namelijk een zaak van het herdenkingscomité en het gemeentebestuur gezamenlijk geworden. Maar voor het zover is gekomen zijn er heel wat Februari's gepasseerd. En wordt er geluisterd naar de opmerkingen uit Joodse kring dat het tenslotte niets uitgemaakt heeft en dat er dus misschien niet zo gevierd moet worden, zeker niet tussen twee synagogen in?
Annet Mooij, De strijd om de Februaristaking, Amsterdam: Balans, 2006. Aanbevolen dus.