In Chili stond de lente voor de deur, maar symbolisch was het herfst, hoe mooi het weer in Nederland ook nog was (net als nu). Duistere militairen grepen de macht in Chili, het presidentieel paleis werd beschoten, de gekozen president werd opgeroepen 'zich over te geven". Dat deed hij niet. De laatste foto van Salvador Allende Gossens toont de man voor de ingang van het presidentieel paleis, omringd door lijfwachten met geweer in de aanslag, kijkend naar de overvliegende militairen die hem zouden moeten gehoorzamen. Het is tijdenlang een rechtse leugen genoemd dat hij vervolgens zelfmoord heeft gepleegd, maar partijgenoten van hem bevestigen dit, en eigenlijk is het ook beslist niet eerloos - wat had hij anders moeten doen, tenzij hij vermoord werd (wat tenslotte op hetzelfde neerkomt)?
De staatsgreep was het einde van een proces dat revolutionair leek te zijn en dat dan ook aan parlementaire controle ontsnapte. Bezettingen van land en fabrieken, bazen die op de vlucht gejaagd werden. De reactie van rechts was al evenzeer buitenparlementair: blokkades van wegen, algemene stakingen (wie zei daar dat dit iets van 'links' was? het doorbetaalde loon kwam uit Washington trouwens).
De demonstratie op de zaterdag volgende op deze Zwarte Dinsdag vond plaats in Amsterdam in nog mooiere weersomstandigheden. Het was een van de grootste demonstraties die ooit gehouden waren tot op dat ogenblik. Het initiatief tot de oprichting van het Chili Comité was uit anarchistische hoek gekomen, maar intussen was dit comité al bij gevestigd links terechtgekomen. "Wij", spontaneïstische marxisten en anarchisten, vormden een eigen blok dat de angstwekkende leuze "ITT - Boem!" combineerde met pauzes in het lopen (op bruggen). Op het spandoek had moeten staan: "De parlementaire weg naar het socialisme eindigt op een met bloed besmeurde sofa", naar de beschrijving van de dood van Allende. Het werd "de parlementaire weg naar het socialisme loopt dood" - minder poëtisch, maar spandoeken kennen nu eenmaal hun beperkingen.
ITT had eerder al willen voorkomen dat de gekozen president geïnstalleerd zou worden.
Het was het grafschrift van de illusie dat verkiezingen tot socialisme zouden kunnen leiden.
Weet Femke Halsema van GroenLinks (er zijn twee dingen mis met deze naam - maar waarom hier verder over uitweiden?) überhaupt van de 11e september? Als zij oproept er "iets van links" van te maken dan vrees ik van niet. De 11e september was al van links. De datum is met die vliegtuigen gekaapt in 2001.
Jarenlang was de demonstratie ter ge- en herdenking van de staatsgreep het begin van het aktieseizoen. Met enige ongerustheid denk ik terug aan de laatste keer dat ik "er bij was". Ik kwam een kameraad tegen die had samengewoond met een vrouw met wie ik korte tijd die zomer verkeerd had (of misschien woonde hij voor zijn gevoel nog samen). Het leverde een gespreksonderwerp op dat nogal ver afstond van waar we voor geacht werden te lopen. En ik voelde mij niet prettig bij wat ik te zeggen had, al was ik eigenlijk nergens schuldig aan ten opzichte van hem. Ik besefte na afloop dat de demonstratie inmiddels geritualiseerd was, zoiets als de eerste mei - naar geen van beide ben ik ooit teruggegaan vervolgens. Hem heb ik nooit meer gezien. Dit verontrust mij achteraf. Haar heb ik nauwelijks ooit teruggezien. Hiervoor geldt hetzelfde. Toch ook een tijdsbeeld. Maar dit terzijde.
¡Hasta la victoria siempre, compañero!
("We" kregen nog een kans, ruim een half jaar later, in de lente van het noordelijk halfrond - via Portugal...)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten